Diferencia entre revisiones de «Divisibilidat»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Robot: Reemplazo automático de texto (-un atro +unatro ) |
m zifras |
||
Linia 24:
==Tipos de criterios de divisibilidat==
Os diferents criterios de divisibilidat se pueden clasificar en base a o tipo de manipulación que cada un fa con as
===Criterios basatos en as zagueras
Si un numero ''p'' ye divisor de 10<sup>n</sup> alavez ta saber si un numero qualsiquiera ''z'' ye divisible entre ''p'' nomas cal verificar que o numero ''z''' formato por as ''n''-1 zagueras
Como
Linia 41:
En o caso de base 10 isto nomas pasa con bells numeros d'a forma 2^n*5^m, por eixemplo o 2, 5, 10, 4, 8, 25, 125,...
Por eixemplo 1000 ye multiplo de 125 por tanto ta saber si un numero ye multiplo de 125 bi'n ha prou con comprevar que o numero formato por as suyas tres zagueras
Por eixemplo 19.387.912.713.750 ye multiplo de 125 porque 750 en ye.
Linia 47:
En isto es basan os criterios de divisibilidat de 2 y 5 d'a tabla.
===Criterios basatos en a suma de
Un numero ''z'' escrito en un sistema de numeración posicional de base ''b'' tien a forma siguient:
Linia 60:
Como ''b''<sup>n</sup> mod ''p'' ye mas chicot que ''p'' a partir d'un determinato valor de ''n'' os numeros que resultan d'ista expresión son muito mas chicotz que ''z''. Isto permitiría construyir un criterio de divisibilidat:
{{cita|Un numero ''z'' ye divisible entre ''p'' si: <br>o numero que s'obtiene como resultato de sumar cadaguna d'as suya
Ta aplicar iste criterio aparentment caldría trobar o repui de dividir ''b''<sup>n</sup> entre ''p'' ta tot ''n''. A '''cinta de Pascal''' permite asegurar que isto nomás cal fer-lo ta una cantidat de valors que siempre ye mas chicota que ''p''.
Linia 95:
Con isto se puet definir o criterio de divisibilidat siguient:
{{cita|Ta saber si un numero ''z'' escrito en base 10 ye divisible entre 11:<br> sumar as
Por eixemplo: ''z''=3.536.026.857,
suma de
suma de
pars x 10 + impars: 17x10+28=198
Linia 105:
10x9+(1+8)=99 que ye multiplo de 11 (99=9x11) por tanto 3.536.026.857 ye multiplo d'11.
Una observación que se fa servir a sobén en istos metodos ye que 10 mod 11 = -1 mod 11, por tanto ye o mesmo multiplicar por 10 as
pars - impars = 28-17=11 que ye multiplo d'11 y por tanto 3.536.026.857 tamién en ye.
Linia 111:
Isto da o siguient criterio de divisibilidat equivalent a l'anterior pero más simple:
{{cita|Ta saber si un numero ''z'' escrito en base 10 ye divisible entre 11:<br> sumar as
==== Caso en que se suman grupos de
Os criterios que resultan d'as cintas de Pascal aplicatos
Pero qualsiquier numero escrito en base ''b'' tamién se puet considerar escrito en base ''b''<sup>m</sup> si as suyas
:<math>1\times 10^{3}+2\times 10^{2}+5\times 10^{1}+3\times 10^{0}</math>
En base 100 quiere decir:
:<math>12\times 100^{1}+53\times 100^{0}</math>
Ta evitar fer multiplicacions a cinta de Pascal ye puet fer servir porque una vegata trobata pillar as posicions a on bi ha 1 (u 1 i -1) y creyar un criterio de divisibilidat basato en un bloque de
Por eixemplo en calcular a cinta de Pascal de 7 ta numeros escritos en base diez obtenemos:
Linia 135:
Por tanto se puet definir o siguient criterio de divisibilidat entre 7 d'un numero expressat en base 10 (que se treballa como si estase base 1000):
{{cita|Ta saber si un numero ''z'' escrito en base 10 ye divisible entre 7:<br> 1) Deseparar as suyas
Por eixemplo, ta saber si 2.250.198.909.861 ye multiplo de 7, se suman os grupos de
===Criterios basatos en sumar a las primeras
Istos criterios buscan transformar o problema de saber si un numero ''z'' ye multiplo de ''p'' en o problema de saber-lo ta un numero ''z''' que tien una
O numero ''z'' se puet expresar como:
:<math>z=a_{0}+z_{d}\times 10</math>
A on ''a''<sub>0</sub> ye a
Si ''z'' ye multiplo de ''p'' alavez ha d'estar:
:<math>\begin{align}
Linia 168:
Por tanto un criterio de divisibilidat entre 7 por un numero expresato en base diez sería:
{{cita|Un numero z en base 10 ye divisible entre 7 si tamién en ye o resultato de: <br>sumar a o numero de decenas a
Por eixemplo ta veyer si 17.948 ye multiplo de 7 s'aplica repetidament o criterio y s'obtiene:
Linia 182:
D'ista traza se puet definir o criterio:
{{cita|Un numero z en base 10 ye divisible entre 7 si tamién en ye o resultato de: <br>restar a o numero de decenas a
En o eixemplo anterior da:
Linia 201:
! Eixemplo :
|-
| 2 || Un numero ye divisible entre 2 si a
* 158.538.456 ye multiplo de 2 porque 6 ye multiplo de 2.
* 5.896.740.320 ye multiplo de 2 porque 0 és multiplo de 2.
|-----bgcolor="#EFEFEF"
| 3 || Un numero ye divisible entre 3 si a suma d'as suya
* 35.796.825 ye divisible entre 3 porque:
:3 + 5 + 7 + 9 + 6 + 8 + 2 + 5 = 45 i 45 ye divisible entre 3
Linia 211:
::4 + 5 = 9 que ye divisible entre 3.
|-
| 5 || Un numero ye divisible entre 5 si a zaguera
* 35.796.825 ye multiplo de 5 porque remata en 5 que ye multiplo de 5.
* 321.654.864.510 ye multiplo de 5 porque remata en 0 que ye multiplo de 5.
Linia 224:
::::: 8 - 2*4 = 0 que ye multiplo de 7.
|-----bgcolor="#EFEFEF"
| || Un numero ye divisible entre 7 si en deseparar as suyas
* 8.641.975.237.077 ye divisible entre 7 porque:
:8 - 641 + 975 - 237 + 077 = 182 que ye multiplo de 7 porque (criterio anterior en tener menos de 3
:: 18 -2*2 = 14 que ye multiplo de 7.
|-
| 11 || Un numero ye divisible entr 11 si en sumar y restar alternativament as suyas
* 135.802.458 ye multiplo de 11 porque:
: 1 - 3 + 5 - 8 + 0 - 2 + 4 - 5 + 8 = 0 que ye multiplo d'11
Linia 243:
:::: 19 + 4*5 = 39 que ye multiplo de 13 porque ye 3*13
|-----bgcolor="#EFEFEF"
| || Un numero ye divisible entre 13 si en deseparar as suyas
* 1.633.123.612.311.854 ye divisible entre 13 porque:
:1 - 633 + 123 - 612 + 311 - 854 = -1.664 que ye multiplo de 13 porque (criterio anterior en tener pocas
:: 166+4*4=182
:::18+4*2=26 que ye multiplo de 13. (2*13)
Linia 254:
:: 35 - 5*7 = 0 que ye multiplo de 17
|-
| || Un numero ye divisible entre 17 si en separar as suyas
* 416.52136869.99864791.53682401 ye multiplo de 17 porque:
: 416-52136869+99864791-53682401 = -5954063 que ye multiplo de 17 porque
Linia 266:
* 247 ye divisible entre 19 porque 24 + 2 * 7 = 38 que ye multiplo de 19 (2*19).
|-----bgcolor="#EFEFEF"
| || Un numero ye divisible entre 19 si en deseparar as suyas
* 48822138.835949515.214962479 ye divisible entre 19 porque:
:48822138-835949515+214962479 = -572164898 que ye multiplo de 19 porque (criterio anterior en tener pocas
:: 57.216.489 + 2*8 = 57.216.505
::: 5.721.650 + 2*5 = 5.721.660
Linia 279:
|}
En a siguient tabla, ta bells numeros primers mas grans de 20, se dan o factor que multiplica as unidatz ta o caso d'o metodo basato en sumar a las decenas un multiplo d'as unidatz y ta o caso de deseparar o numero en bloques de
{| {{tablapolida}}
|- align="right"
!Nombre|| Factor d'as unidatz ||
|- align="right"
!23
|