Diferencia entre revisiones de «Celtis australis»

Contenido eliminado Contenido añadido
grafía
Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{Taxobox_begin | color = lightgreen | name = Litonero}}
{{Taxobox image | image = [[Imachen:Illustration Celtis australis0.jpg|250px|Litonero]]|caption = <small> ''Litonero'' </small>}}
Línea 16 ⟶ 15:
{{Taxobox_end}}
 
O '''litonero''' u '''latonero''' (''Celtis australis''), ye una [[espezieespecie (biolochía)|espezieespecie botanica]] perteneixient a la [[familia (biolochía)|familia]] d'as ''[[Cannabaceae]]''. Ye orichinaria d'o sursud d'[[Europa]], ueste d'[[Asia]] y o norte d'[[Africa]]. O suyo emplego como árbol ornamental fa que se gose beyerveyer en parques, chardins, plazas y carreras. Puet bibirvivir entre 500 y 600 añosanyos y creix en toda mena de terrens.
 
== Descripción ==
Ye un [[árbol]] de [[caducifolio|fuella caduca]] que puet plegar a medir entre 20 y 25 metros d'[[altaria]], de [[tronco]] dreito y [[crosta]] grisa y lisa, semellant a la d'o [[ficus]] u o [[fabo]], sin d'estrías ni fendillas; tien una [[cocoroza]] redonda, densa y ampla. As [[fuella]]s, de 5 a 15 cm de [[largaria]], son simples, alternas, pubeszentspubescents, obadasovadas u lanzeoladaslanceoladas, y bel poquet asimetricas, con un dentau fino en o canto. Son aspras a o tacto y con tres niérbolsniérvols muito marcaus en l'ambersoanverso, que tien color berdaverda fosca. O rebersoreverso, de color más clara, tien pilosidazpilosidatz en os niérbolsniérvols.
 
As [[flor]]s, ermafroditashermafroditas u masculinas, son chicotas y de color berdaverda amarillenca, y amaneixen, entre abril y mayo, solencas en as axilas d'as fuellas sobre largos [[pedunclo]]s. O [[fruito]], clamaudito '''litón''' u '''latón''', ye comestible y de buen gusto; ye una [[drupa]] carnosa de bel zentimentrocentimetro de [[diametro]], con muito cascuello y poca polpa. Ye berdaverda antis de madurar, y quan maduran en [[agüerro]], se torna cuasiquasi negra por difuera y amariella por dintro.
Ye un [[árbol]] de [[caducifolio|fuella caduca]] que puet plegar a medir entre 20 y 25 metros d'altaria, de [[tronco]] dreito y [[crosta]] grisa y lisa, semellant a la d'o [[ficus]] u o [[fabo]], sin d'estrías ni fendillas; tien una cocoroza redonda, densa y ampla. As [[fuella]]s, de 5 a 15 cm de largaria, son simples, alternas, pubeszents, obadas u lanzeoladas, y bel poquet asimetricas, con un dentau fino en o canto. Son aspras a o tacto y con tres niérbols muito marcaus en l'amberso, que tien color berda fosca. O reberso, de color más clara, tien pilosidaz en os niérbols.
 
As [[flor]]s, ermafroditas u masculinas, son chicotas y de color berda amarillenca, y amaneixen, entre abril y mayo, solencas en as axilas d'as fuellas sobre largos [[pedunclo]]s. O [[fruito]], clamau '''litón''' u '''latón''', ye comestible y de buen gusto; ye una [[drupa]] carnosa de bel zentimentro de diametro, con muito cascuello y poca polpa. Ye berda antis de madurar, y quan maduran en [[agüerro]], se torna cuasi negra por difuera y amariella por dintro.
 
Floreix entre [[marzo]] y [[abril]].
 
[[Imachen:Almez.jpg|thumb|left|Fuella de litonero y litón.]]
 
== Habitat ==
Ye prou estendiu en a rechión [[Mar Mediterrania|mediterrania]] y o sudueste d'[[Asia]], serbindoservindo a ormino como árbol ornamental en [[parque]]s, chardins y carreras. Por a suya flesibilidatflexibilidat y duraziónduración y o suyo poco peso, a tiera de litonero s'ha gosau emplegar como material ta fer bellas [[ferramienta]]s como [[rasclo]]s, palas d'abentaraventar u [[forca]]s, y con as suyas radizesradices se fan [[pipa]]s de fumar, y tamién ta quitar-ne un colorant amariello ta teñirtenyir a [[seda]]. As suyas brancas s'han emplegau como alimentaziónalimentación ta o [[bestiar]], y tamién se'n quitaba leñalenya y [[carbón vechetal]]. Amás d'ixo, tien propiedaz medezinalsmedecinals como astrichent, lenitibolenitivo, antidiarreico y estomacal. Os suyos fruitos[[fruito]]s son dulzesdulces y comestibles, y se'n puede fer mermeladas[[mermelada]]s con els.
 
== DenominaziónDenominación popular ==
O nombre de l'árbol tien bariantsvariants como '''litonero''', '''latonero''', ''leitonero''/''laitonero'' (BielloViello Sobrarbe),'''lironer''' ([[chistabín]]) u '''aliconero''' (con bariantsvariants foneticas como ''llitoner'',''latoner'', etzetc) y o fruito, '''litón''', '''latón''', '''lirón''' u '''alica'''. En [[Aragonés cheso|cheso]], se diz '''griñoleragrinyolera''' a l'árbol y '''griñuelogrinyuelo''' a o fruito.
 
== Denominazión popular ==
O nombre de l'árbol tien bariants como '''litonero''', '''latonero''', ''leitonero''/''laitonero'' (Biello Sobrarbe),'''lironer''' ([[chistabín]]) u '''aliconero''' (con bariants foneticas como ''llitoner'',''latoner'', etz) y o fruito, '''litón''', '''latón''', '''lirón''' u '''alica'''. En [[Aragonés cheso|cheso]], se diz '''griñolera''' a l'árbol y '''griñuelo''' a o fruito.
== Sinonimos ==
* ''Celtis eriocarpa'' [[Decne.]] in [[Jacquem.]] [1824]
* ''Celtis caucasica'' [[Willd.]] [1806]
* ''Celtis acuta'' [[Buch.-Ham.]] [1837]
* ''Celtis excelsa'' [[Salisb.]]<ref>Sinonimos en [http://www.tela-botanica.org/eflore/BDNFF/4.02/nn/14954/synonymie Tela botánica.]</ref>
 
== Referencias ==
{{listaref}}
 
== Vinclos externos ==
{{commons|Celtis australis}}
{{wikispecies|Celtis australis}}
 
== Referencias ==
{{listaref}}
 
[[Categoría:Celtis|australis]]