Diferencia entre revisiones de «Sant Fertús (Boltanya)»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (-monecipio +municipio)
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- á + a )
Linia 12:
|cp =
}}
'''Sant Fertús''' ye un nuclio de población que perteneix áa o [[municipio]] de [[Boltanya]]. Se troba en a ripa dreta d'o [[barranco de Sant Martín (Boltanya)|barranco de Sant Martín]], en a partida d'a valle de Boltanya que os autoctonos dicen a Solana de Canyimars, en as garras d'a [[Sierra de Sant Visorio]] por a part d'a faldada d'o Tozal d'o Pozo, áa bell centenar de metros per alto d'o cabal d'o barranco. Se gosa albirar, de luent y áa la dreta conforme s'asciende, dende o camín que puya de Boltanya ta lo [[Portiello d'as Valles]] y pasa ta [[Moriello de Sant Pietro]].
 
Se tracta d'un despoblau de muit deficil acceso, sin de garra camín balizau u lempido que i arribe. Una pintada en a [[frontera]] d'una d'as dos casas que el composan pareix que i diz (anque a lectura se fa deficil) «''[...] quintos 1915''», lo que puede fer una imachen de quins i fuoron a zaguer cheneración que i residión. Por o diario d'o soldau d'artillería Francisco Pérez, que yera natural de Boltanya y combatió en a [[Bolsa de Bielsa]], podemos saber que lo menos quan que a [[Guerra Cevil espanyola]] encara i veviban chent<ref>{{es}} [http://www.cesobrarbe.com/documentos/diario.pdf ''Diario de Operaciones (desde el 10 de marzo de 1938 al 1º de abril de 1939)''], diario de Francisco Pérez, consultau l'[[11 d'abril]] de [[2010]] áa traviés d'a pachina d'o [http://www.cesobrarbe.com/ ''Centro de Estudios de Sobrarbe''].</ref>.
 
As dos casas (más dos [[borda]]s) que forman o nuclio se troban en estau d'[[enruna]], anque encara son parcialment de pietz. As puertas obiertas y áa tamas d'ixo, bells muebles en o interior, una [[cuba (tonel)|cuba]] en o [[patio]] d'una d'ellas, y qualques [[finestra|ventanas]] que encara guardan os [[veire]]s fan d'ir de qué poca chent se i ha puesto amanar, gracias áa la vechetación que gosa barrar os pasos, ta que i haigan puesto fer garra saqueo como ha gosau pasar en tantismos altros despoblaus. Per demés, as partes espaldadas que as dos viviendas tienen han arrozegau ta tierra buena cosa d'as cambras habitaderas y con ellas os muebles que se conservasen (un somier de muelles rebentau que sobresale d'entre as [[busca]]s ye buena prueba de tot ixo).
 
En a redolada d'o lugar se i pueden trobar quantiosas [[faixa]]s por el que se gosa deducir que os habitants d'o lugar i caultibaban, áa la forma altaragonesa, cereyals que se labraban y segaban áa man. A estretura que tienen as fincas ya fa pensar-se per qué se les fación complicatos os anyos áa partir que se popularizó d'emplegar maquinaria: o paso ta meter-ie maquinas en as faixetas sería masiau complexo en a mayoría d'os casos, imposible en a resta. Como en muitos altros lugars, ista puede haber estau a causa que fació marchar áa os pobladors de Sant Fertús. Bells [[árbol fruiter|árbols fruters]] en as marguins encara sobreviven, asilvestraus.
 
En a versión d'a canción popular [[Nina bonica]] popularizada por [[La Ronda de Boltaña]] ([[1996]]) se fa alusión en as parolas áa iste lugar y áa la suya ubicación cheografica.
<center>''Ninya bonita, levántate''</center>
<center>''que ralla l'alba por [[Gallisué]]''</center>
Linia 26:
<center>''por o barranco de Canyimars''</center>
 
A forma «San Fertuoso» ye un hibrido d'entre a forma onomastica [[Idioma aragonés|aragonesa]] «[[Sant Fertús|Fertús]]» y a suya equivalent [[Idioma castellán|castellana]] «''Fructuoso''», dando lugar a ixa forma mesclosa que fa muito l'estilo d'a comarca. Manimenos, a forma en [[toponimia]], que ixo ye, o nombre d'o lugar, se conserva en a parla viva con a forma plenament aragonesa «Sant Fertús», y lo que menta a canción ye una referencia áa o santo, anque se fa indirectament bien clara l'alusión áa iste lugar. A diferencia d'entre l'uso ta decir o santo y ta decir o lugar se vei en a siguient estrofa d'a canción:
 
<center>''Si me das el sí, morena''</center>