Versión d'o 02:27 4 may 2021 editar Lascorz (descutir \| contrebucions) Administradors 26 583 ediciones mSin resumen de edición ← Ir ta a edición anterior		Versión d'o 05:09 9 chul 2022 editar desfer AraBot (descutir \| contrebucions) Bots 388 490 ediciones m clean up, replaced: o interior → l'interior Ir t'a edición siguient →
Linia 1: :''Ta la localidat de l'Alta Cerdanya se veiga [[Porta (Alta Cerdanya)]].'' [[Imachen:Classicism door in Olomouc.jpg\|thumb\|180px\|right\|Una '''puerta'''.]] A '''puerta'''<ref> {{an}} [[Silbia Garcés Lardiés]],[[Francho Rodés Orquín]]:''Un borguil de parolas.Bocabulario dialeutal escolar'', [[Gubierno d'Aragón]], [[2006]], ISBN 84-689-7358-0, p.43 </ref> ye un forato de forma regular feito en as [[paret]]z u [[frontera]]s d'os [[edificio]]s ta permitir o transito d'entre o l'interior y l'exterior d'iste. También son clamatas asinas as fuellas que la zarran. == Etimolochía d'o nombre == A palabra "puerta" provién d'o [[latín]] ''porta''<ref> {{es}} [[José María Enguita Utrilla]]:''Un vocabulario agrícola turiasonense de 1382'', Turiaso n°8, [[1989]], ISSN 0211-7207, p.139-178 </ref>, que tiene o suyo orichen en o verbo ''portare'' (portar u alzar). En o rito de l'[[antiga Roma]], quan s'encetaba a construcción d'una [[ciudat]], s'heba de fer un [[sulco]] con un [[aladro]] arredol d'an que se queriba construyir, d'a mesma forma que heban feito més antigament encara os [[etruscos]]. Ixe sulco heba d'estar respetato per [[motivo]]s d'a suya naturaleza sagrada, con implicacions que no se podeba trescruzar per as personas. A importancia d'iste factor yera tal que en a [[mitolochía clasica]], [[Romulo y Remo\|Romulo]] mató a su [[chermano]] [[Romulo y Remo\|Remo]] per trescruzar o sulco fundacional d'a [[Roma\|ciudat de Roma]]. Perque, como ye natural, yera menester de poder dentrar-ie y salir-ne d'ixe perimetro, en trazar-lo s'heba d'alzar y transportar a mano l'[[aladro]] per bells metros ta que as chents podesen transitar en o espacio que bi quedase. Posteriorment, en estar alzadas as murallas perimetrals d'a población, o puesto an que s'heba alzato l'aladro alquiriba a naturaleza d'o que hue le decimos ''puerta''. Linia 10: == Partis d'a puerta == * A '''[[traviesa]]''', que ye a pieza inserta t'a frontera que fa a faina estrutural de mantenir a transmisión de cargas de l'edificio. * O '''[[zarrallo]]''' u a '''zarralla''', que ye o conchunto de piezas que forman l'apariello d'atrancada d'a puerta, cheneralment afixato t'a pana. * A '''[[tranca]]''', [[trallo]] de [[fusta]] que s'enchasca en dos foratos feitos en as [[paret]]z a canto d'a puerta per a suya man t'an que s'ubre l'anglo de chiro, u bien suportes an que ha de quedar afixada. D'ixa manera, queda imposibilitato d'ubrir a puerta quan ista pieza ye puesta. * A '''[[Bastida (marco)\|bastida]]''' (tamién '''marco''', '''aro''') ye a estructura (cheneralment de [[fusta]]) afixada t'a parete en que se ubre a puerta. As partes verticals d'a bastida son as '''brancas''' y a parte horizontal se conoixe como '''cabezero''', '''capezal''', '''sobreportal''', '''[[quairón (arquitectura)\|quairón]]''', '''cucirón''' u '''bordil'''. Sobre a bastida se fixan as '''[[Aldaba\|alguazas]]''' u '''[[Currón (arquitectura)\|currons]]''' que permiten que s'ubra y se zarre a '''fuella'''. * A '''[[fuella]]''' u '''pana''' (también '''pano'''), que ye a estructura prencipal d'a puerta, podendo estar fixa u móbil respecto a o marco. * O '''[[branquil]]''', '''branquilera''', u '''trango''' ye o escalón que gosa haber en a solera de qualques puertas exteriors.

Diferencia entre revisiones de «Puerta»