Diferencia entre revisiones de «Idioma aragonés»

 

L''''aragonés''' (''idioma aragonés'' u ''luenga aragonesa'') ye un [[idioma romance]], [[luenga propia]] d'[[Aragón]], parlato por bellas 25.556

 

== Denominación ==

Altros aragoneses tamién aprenden aragonés como una segunda luenga en puestos como [[Uesca]], [[Zaragoza]], [[Exeya d'os Caballers|Exeya]], y [[Teruel]]. Seguntes os datos d'o Censo de [[1981]], a on se incluyoron preguntas relativas a l'uso d'as luengas propias, a suma de fabladors no blincaba d'os 30.000, fendo que l'aragonés siga una d'as luengas europeas con más gran periglo d'extinción.

 

 

As zifras dadas por atros autors gosan situar-se entre os 10.000 y os 30.000 parladors. S'ha de destacar que en o Censo de Población y Viviendas de 2011 tornó a incluir-se preguntas sobre o conoiximiento y l'uso d'as luengas propias d'Aragón, fendo un total de 25.556 personas que declarón saber charrar aragonés, 44.439 entender-lo, 29.985 leyer-lo y 17.009 escribir-lo, con un 0,33% de margin d'error con un intervalo de confianza d'o 99%, estando os datos con mayor representatividat estatistica que disponemos sobre as competencias lingüisticas en aragonés <ref>[https://zaguan.unizar.es/record/60448] Informe d'o Censo de población y viviendas de 2011, Seminario Aragonés de Sociolingüistica y Universidat de Zaragoza</ref> .

* A '''[[Propuesta ortografica de l'Academia de l'Aragonés]]'''<ref>Estudio de Filología Aragonesa'': Propuesta ortografica de l'Academia de l'Aragonés'', Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés, Zaragoza, octubre de 2010.</ref>. d'o Estudio de Filología Aragonesa (Zaragoza, 2010). A manca de cheneralización completa d'a grafía de Uesca y a suya contestación por a SLA, asinas como a aparent aplazamiento ''sine die'' de l'asperada [[Lei de Luengas]] provocó que buena cosa d'as asociacions y particulars que feban servir as normas graficas d'o [[I Congreso de l'Aragonés]], de conchunta con atras asociacions y particulars d'as zonas d'uso d'a luenga (que nunca no heban feito servir as normas d'o I Congreso), encetoron en [[2005]] un proceso clamau ''[[Chuntos por l'Aragonés]]''. L'obchectivo d'iste proceso yera de reivindicar a unidat d'a luenga y complegar as voluntatz ta celebrar un [[II Congreso de l'Aragonés]] que creyase una ''autoridat linguistica'' ta l'aragonés. Iste proceso remató con a creyación de l'''[[Academia de l'Aragonés]]'' en [[2006]]. Iste nuevo organismo, formau por personas con sensibilidatz prou diferents respective a la normativización d'a luenga, recibió o refirme de numerosas institucions ta trobar una ortografía de mayor consenso y ta elaborar tamién una [[estandarización (lingüistica)|variedat standard]] d'aragonés. O suyo treballo ye en curso y, dimpués de más de tres anyos de treballo, ha publicau en febrero de [[2010]] os suyos primers resultaus: a ''Propuesta Ortografica Provisional de l'Academia de l'Aragonés'' que se ferán definitivos en chunio de 2010 dimpués d'un proceso d'estudio d'as esmiendas feitas por a comunidat. A ortografía proposada ye basada en a ponderación d'os principios de ''historicidat'', ''identidat'', ''coherencia paradigmatica'', ''diasistematicidat'' y ''funcionalidat''. A solución adoptada en a propuesta provisional ye más acorde con a etimolochía y l'aragonés medieval (distinción etimolochica de ''v'' y ''b'', emplego de ''ny''), pero en bell caso descartan un tractamiento más etimolochico en favor d'a funcionalidat (uso cheneral d'o digrafo ''ch'' ta ''ch, j, g(+e), g(+i)''. Atros aspectos reflectan a busca d'a coherencia paradigmatica y a diasistematicidat (como a grafía 'tz' ta plurals y formas verbals pronunciadas {{IPA|/θ/}} en aragonés cheneral, pero {{IPA|/ts/}} en [[aragonés benasqués|benasqués]]).

 

 

* En chunyo de 2017 o [[Gubierno d'Aragón]] inició un procedimiento tendente a establir una grafía común t'a luenga aragonesa y as suyas variedatz que mirase de superar la situación actual, en a qual coexisten diversas propuestas sin caracter oficial. Como conseqüencia d'iste procedimiento, la Dirección Cheneral de Politica Lingüistica publicó en o [[Boletín Oficial d'Aragón]] d'o 28 de chunyo de 2017 una [http://www.boa.aragon.es/cgi-bin/EBOA/BRSCGI?CMD=VEROBJ&MLKOB=968913484444 resolución] que daba publicidat a ''bells aspectos basicos d'a representación de l'aragonés''. Tanto o [[Estudio de Filolochía Aragonesa]] como a [[Sociedat de Lingüistica Aragonesa]] refusoron decamín tanto a forma en que s'heba feito o procedimieno como o resultau d'o mesmo [http://www.academiadelaragones.org/Comunicado%20SLA%20y%20EFA%20Resoluci%C3%B3n%20graf%C3%ADa.pdf].