Diferencia entre revisiones de «Luengas amerindias»

Contenido eliminado Contenido añadido
Chabi (descutir | contrebucions)
Pachina nueba: Abans d'a plegada d'os europeos á o Nuebo Mundo as luengas amerindias se i charraban dende Canadá dica la Patagonia. Durán os zaguers 500 años muitas etnias y luengas han desa...
 
Chabi (descutir | contrebucions)
Sin resumen de edición
Linia 1:
Abans d'a plegada d'os europeos á o Nuebo Mundo as luengas amerindias se i charraban dende [[Canadá]] dica la Patagonia. Durán os zaguers 500 años muitas etnias y luengas han desaparexito. Güé o [[españosespañol]]. [[portugués]] y [[anglés]] son as luengas predominans d'os países americanos y as luengas natibas no'n tien rispeto.
 
 
===SubgruposChusgrupos de lenguasluengas amerindias===
 
*[[LenguasLuengas andinas]]
*[[LenguasLuengas penutíes]]
 
====[[América deld'o Sur]]====
 
Campbell (1997), Gordon (2005), Kaufman (1990, 1994), Key (1979), Loukotka (1968).
 
=====Familias (sur)=====
# [[LenguasLuengas arauanas]] - ''Brasil'' - (8) <small>(Arawá)</small>
# [[LenguasLuengas arawakanas]] - ''América del Sur e islas del Caribe'' - (64) <small>(Maipureano, maipúre, aruák, [[Wayúu|wayúu]])</small>
# [[LenguasLuengas arutani-sapé]] - ''Brasil, Venezuela'' - (2) <small>(Arutani, sapé)</small>
# [[LenguasLuengas aymara]] - ''Bolivia, Perú, Argentina, Chile'' - (3) <small>(Aymara, jaqaru)</small>
# [[LenguasLuengas barbacoanas]] - ''Colombia, Ecuador'' - (7)
# [[LenguasLuengas cahuapananas]] - ''Perú'' (2) <small>(Jebero)</small>
# [[LenguasLuengas caribe]] - ''Colombia, Brasil, Venezuela, Guyana, Surinam'' (32) <small>(Chaima, cumanagoto, caribe, tamanaco, matipuhy, yukpa)</small>
# [[LenguasLuengas chapacura-wanham]] - ''Brasil, Bolivia'' (5) <small>(Itene, oro win, torá)</small>
# [[LenguasLuengas chibchas]] - ''América Central y Colombia'' (22) <small>(Arhuaco, [[Idioma bribri|bribri]], kogui, damana, tunebo, chimila, barí, kuna)</small>
# [[LenguasLuengas chocó]] - ''Colombia, Panamá'' - (12) <small>([[Embera]], wounan)</small>
# [[LenguasLuengas chon]] - ''Argentina'' - (2) <small>(Ona, tehuelche)</small>
# [[LenguasLuengas guahibanas]] - ''Colombia'' - (5) <small>(Guajibo, guayabero, iguanito, macaguán)</small>
# [[LenguasLuengas harákmbet]] - ''Perú'' - (2) <small>(Amarakaeri, huachipaeri)</small>
# [[LenguasLuengas hibito-cholón]] - ''Perú'' - (2) <small>(Hibito, cholón)</small>
# [[LenguasLuengas jívaro]] - ''Perú, Ecuador'' - (4) <small>(Achwar-shiwar, jaguaruna)</small>
# [[LenguasLuengas lule-vilela]] - ''Argentina'' - <small>(Lule-vilela)</small>
# [[LenguasLuengas macro-ge]] - ''Brasil, Bolivia'' - (32) <small>(Borôro, kaingang, chiquitano, krenak)</small>
# [[LenguasLuengas makú]] - ''Brasil, Colombia'' - (6) <small>(Cacua, [[nukak]], hupda, yuhup, nadëb, düw)</small>
# [[LenguasLuengas mascoianas]] - ''Paraguay'' (5) <small>(Toba-maskoy, sanapaná, lengua)</small>
# [[LenguasLuengas mataco-guaicurú]] - ''Argentina, Brasil, Bolivia, Paraguay'' - (11) <small>(Toba, pilagá, chorote, wichí)</small>
# [[LenguasLuengas múra-pirahã|Lenguas múra]] - ''Brasil'' - (4) <small>(Pirahã)</small>
# [[LenguasLuengas nambiquaranas]] - ''Brasil'' - (3) <small>(Nambikwará, sabanês)</small>
# LenguasLuengas [[LenguasLuengas panoanas|pano]]-[[LenguasLuengas tacananas|tacananas]] (33) - ''Brasil, Bolivia, Perú, Bolivia'' - <small>(Kaxararí, isconahua, matsés, sharanaua, nocamán, araona, tacana, cavineña)</small>
# [[LenguasLuengas peba-yagua]] - ''Perú'' - (2) <small>(Yagua, yameo)</small>
# [[LenguasLuengas quechua]] - ''Colombia, Ecuador, Perú, Bolivia, Argentina, Chile'' - (46) <small>(Quechua, inga, quichua)</small>
# [[LenguasLuengas salibanas]] - ''Venezuela, Colombia'' - (3) <small>(Piaroa, maco, sáliba)</small>
# [[LenguasLuengas tukano|Lenguas tucanoano]] - ''Brasil, Bolivia, Perú, Ecuador, Colombia'' - (25) <small>(Tucano, guanano, arapaso, desano, cubeo, siona)</small>
# [[LenguasLuengas tupí]] - ''Brasil, Bolivia, Paraguay, Perú, Argentina, Colombia, Venezuela, Guayana Francesa'' - (76) <small>(Guaraní, tupí, yeral, tupinambá, jurúna, awetí)</small>
# [[LenguasLuengas uru-chipaya]] - ''Bolivia'' - (2) <small>(Uru, chipaya)</small>
# [[LenguasLuengas witoto]] - ''Perú, Colombia'' - (6) <small>(Bora, münüka, murui, ocaina, nononota)</small>
# [[Idioma yanomami|LenguasLuengas yanomam]] - ''Brasil, Venezuela'' - (4) <small>(Yanomámi, sanumá)</small>
# [[LenguasLuengas zamucoanas]] - ''Paraguay'' - (2) <small>(Ayoreo, zamacoco)</small>
# [[LenguasLuengas záparo]] - ''Perú, Ecuador'' - (7) <small>(Andoa, arabela, iquito, záparo)</small>
 
=====LenguasLuengas aisladasaislatas [A] o no clasificadas [N] (sur)=====
 
======GeneralmenteCheneralmén aceptadasazeptadas======
[[Image:Urarina_shaman_B_Dean.jpg|thumb|right|Urarina [[shaman]], 1988]]
EstaIsta lista sigue, en generalcheneral, laa clasificaciónclasificazión deld'o [[SIL]], con algunasbelunas excepciones que se notan en la sección siguiente:exzepzions.
 
 
# Abishira ''(Perú)'' [N]
Línea 118 ⟶ 117:
 
======Discutidas======
 
Las lenguas de la lista siguiente son dadas como aisladas o no-clasificadas por algunos autores, postura que es rebatida por otros. Muchas de estas lenguas están extintas, sin que se hayan recolectado elementos suficientes para efectuar una clasificación
 
# Aikanã ''(Brasil: Rondônia)''. <small>Pertenecería a la clasificación arawakano, maipurano, maipurano norteño.</small>
Línea 160 ⟶ 157:
# Yurumanguí ''(Colombia)'' <small>(Yirimangi). Extinto. Rivet (1942) la consideraba relacionada con las lenguas [[Hoka]] de Norteamérica; Tax (1960) la clasifica como hokan-[[Lenguas siouan|siouan]]. Loukotka en cambio la consideró [[chibcha]]. Poser (1992) critica Rivet (1942); considera que no se puede clasificarla porque los datos no son suficientes.</small>
 
<small>'''Nota [1]''': Gordon [2005] la considera aislada. Otros autores proponen una familia "paezana" (Kaufmann, Key, Greenberg), otros una "barbacoana-paezana", en tanto otros agrupan estas como subdivisiones de un Macro-chibcha. Uricoechea [1877] la consideraba relacionada con las lenguas andinas, como el Quechua. Campbell [1997:173-176] señala: «''No hay consenso sobre el paezano, y las opiniones varían notablemente. Habitualmente se ubica al páez junto con el paniquitá (Colombia), en realidad un dialecto de esta lengua y el extinto panzaleo; puesto que escasamente hay algún dato sobre el Panzaleo, la clasificación no tiene base lingüística real (Loukotka 1968:245, Constenla Umaña 1991)''.»</small>
 
====[[LenguasLuengas de México|México]] y [[América CentralZentral]]====
 
[[Imagen:Mapa de lenguas de México + 100 000.png|300px|thumb|México]]
 
=====Familias (centralzentral)=====
# [[LenguasLuengas álgicas]] (América deld'o Norte y México) (29)
# [[LenguasLuengas chibchas]] (América CentralZentral y América deld'o Sur) (22)
# [[LenguasLuengas comecrudan]] ([[Texas]] y México) (3)
# [[LenguasLuengas guaicurian]] (8) <small>(Waikurian)</small>
# [[LenguasLuengas jicaque]]
# [[LenguasLuengas lenca]]
# [[LenguasLuengas mayenses|LenguasLuengas mayas]] (31)
# [[LenguasLuengas misumalpa]]
# [[LenguasLuengas mixe-zoqueanas]] (19)
# [[LenguasLuengas na-dené]] (América deld'o Norte y México) (40)
# [[LenguasLuengas otomangue]] (27)
# [[LenguasLuengas tequistlatecas]] (3)
# [[LenguasLuengas totonacanas]] (2)
# [[LenguasLuengas uto-aztecas]] (América deld'o Norte y México) (31)
# [[lenguasLuengas xinca]]
# [[LenguasLuengas yumano-cochimíes]] (América deld'o Norte y México) (11)
 
=====Lenguas aisladas o no clasificadas (central)=====
Línea 193 ⟶ 189:
# [[Maratino]] ''(northeastern México)''
# [[Naolan]] ''(México: Tamaulipas)''
# [[Quinigua]] ''(northeastnoreste México)''
# [[idioma seri |Seri]] ''(México: Sonora)''
# [[Solano]] ''(northeast México; Estados Unidos: Texas)''
Línea 203 ⟶ 199:
 
=====Familias (norte)=====
# [[LenguasLuengas álgicas]] (30)
# [[LenguasLuengas alsean]] (2)
# [[LenguasLuengas caddoanas]] (5)
# [[LenguasLuengas chimakuan]] (2)
# [[LenguasLuengas chinookan]] (3)
# [[LenguasLuengas chumash|Lenguas chumashan]] (6)
# [[LenguasLuengas comecrudan]] (América deld'o Norte y México) (3)
# [[LenguasLuengas coosan]] (2)
# [[LenguasLuengas esquimo-aleutianas]] (7)
# [[LenguasLuengas iroquesas]] (11)
# [[LenguasLuengas kalapuya]] (3)
# [[LenguasLuengas keresan]]
# [[LenguasLuengas kiowa-tanoanas]] (7)
# [[LenguasLuengas maidu]] (4)
# [[LenguasLuengas muskogi|LenguasLuengas muskogeanas]] (6)
# [[LenguasLuengas na-dené]] (América deld'o Norte y México) (40)
# [[LenguasLuengas palaihnihan]] (2)
# [[LenguasLuengas plateau penutíe]] (4) <small>(shahapwailutan)</small>
# [[LenguasLuengas pomoan]] (7)
# [[LenguasLuengas salish]] (23)
# [[LenguasLuengas shastan]] (4)
# [[LenguasLuengas siouan]] (16)
# [[LenguasLuengas tsimshian]] (2)
# [[LenguasLuengas utian]] (12)
# [[LenguasLuengas uto-aztecas]] (31)
# [[LenguasLuengas Wakashan|Lenguas wakashan]] (6)
# [[LenguasLuengas Wintuan|Lenguas wintuan]] (4)
# [[LenguasLuengas yokuts]] (3)
# [[LenguasLuengas yukian]] (2)
# [[LenguasLuengas yumano-cochimíes|Lenguas yuman-cochimí]] (11)
 
=====Lenguas aisladasaislatas o no clasificadasclasificatas (norte)=====
# [[Adai]] ''(Estados Unidos: Louisiana, Texas)''
# [[Atakapa]] ''(Estados Unidos: Louisiana, Texas)''