Xiismo
O xiismo (en arabe šīʿa, شيعة, en persán šīʿah, شیعه) ye una d'as tres brancas principals d'o islam con lo sunnismo y lo kharichismo. Representa o 15% d'os musulmans. O xiismo ye dividito tamién en brancas, belunas de tan heterodoxas que dificilment pueden estar consideratas musulmanas.
A doctrina d'o xiismo s'elaboró dimpués d'a muerte d'Alí. Afirman que a voluntat d'Al·la esleyó a Alí y os suyos descendients imans (guías) d'a comunidat de creyents musulmans. Cada imam eslei entre os descendients d'Alí a lo suyo succesor a traviés d'una especie de testamento. Esto fació que amaneixesen diverchencias y a serie d'imans lechitimos se crebó fa sieglos.
As feguras més importans d'o xiismo imanita u dotzenán, o més común son o profeta Mahoma, a suya filla Fatima y os doze imans salitos d'a suya familia, dende o imam Alí ibn Abi Talib dica o imam Mehdí. O imam Mehdí desapareixió en l'anyo 878 quan encara yera un nino. Quieren creyer que no morió y que fue amagato y ye siempre misteriosament present. Creyen que este imam un día tornará como Mahedí ("guiato por dios") pa creyar o reino d'a chusticia y pureza d'o Islam.
Os xiitas setenans u ismailistas no reconoixen que siet imans visibles, y pa ellos o seteno estió Ismail y no Musa. Os xiitas zaidís reconoixen a Zait como cinqueno imam, y no profesan o dogma d'o Islam amagato como as atras dos brancas.
O xiismo dotzenano ye o que se troba en o sud d'Irak, en bellas rechions d'o Liban y dende o sieglo XVI en Irán y Azerbaichán (que constituiban a Persia Safavida on o xiismo fue imposato por una dinastía reinant surchita d'a orden Safavida. O xiismo ismailita tenió un important papel entre os sieglos VIII y XIII entre os fatimís, os qarmatas d'Arabia y a secta d'os nizarís u "asesins". Huei sobrevive en a India y Pakistán, dirichitos por Aga Khan, y entre os pamirís. Os xiitas cinquenans son encara mayoritarios en o norte d'o Yemen, antigament dominato por os zaidís.