Vascos
Vascos Euskaldunak | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | |||||||||||||||
Xabi Alonso · Pío Baroja · Indurain · Estitxu Fernández | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Vasco, castellán y francés | |||||||||||||||
Catolica romana | |||||||||||||||
Castellans, gascons, aragoneses | |||||||||||||||
![]() Porcentache de vascos en Euskal Herria. |
Os vascos son un grupo etnico que habita en a part occidental d'os Pireneus, semontanos y tierras planas d'arredol: País Vasco, Navarra, Labort, Ultrapuertos y Sola. Charran una luenga aislata y propia, o idioma vasco y son tradicionalment catolicos. Ye posible que tiengan relación con os antigos vascons d'o norte d'a Val de l'Ebro, pero si que tienen una relación segura con os antigos aquitans.
EtnonimoEditar
Os etnonimos con os que se clama a los vascos en bellos idiomas:
- Euskaldunak (en vasco, que ye denominación tradicional ta denominar-sen, encara que hue se fa servir mas que mas ta os fablants d'o vasco), euskal herritarrak (denominación t'os habitants d'o País Vasco, charren u no o vasco), en menor mida euskotarrak.
- Basque people (en anglés).
- vascos (en aragonés, castellán, asturián y gallego).
- basques (en francés).
- bascs (en catalán).
- Basken (en alemán).
- basgiaid (en galés).
- bhascach (en irlandés).
- basgach (en gaelico escocés).
- bascos (en portugués).
- baskere (en noruego).
- baschi (en italián).
LuengaEditar
A luenga vasca ye un d'os elementos fundamentals en a definición d'a identidat vasca. Manimenos bi ha vascos que no charran vasco y tienen como luenga materna o francés u o castellán.
RelichiónEditar
Os vascos actuals son mayoritariament catolicos. O catolicismo ha tenito influencia en o desembolique de bells sectors d'o nacionalismo vasco. Os chesuitas educaban a las clases dirichents vascas en part d'o suyo territorio, encara que en Pamplona fuoron sustituitos n'este paper por l'Opus Dei quan en a dictadura franquista esta secta catolica prenió importancia.
En l'alta Edat Meya bi heba politeístas vascos conoixitos como jentillak, ("chentils", "pagans"), y que han deixato recuerdo en a mitolochía vasca (que fa part d'a mitolochía pirenenca), on bi ha tamién presonaches mitolochicos como as lainas en as que creyeban os zaguers politeístas vascos. O politeísmo vasco presentaban sincretismo con a relichión romana, y por eixemplo as lainas tienen una denominación que se remonta a las lamias d'a mitolochía griega transmesa por os romans.
En a Baixa Edat Meya en as tierras vascas bi habió focos de bruixería, que como en atras zonas d'Europa representaban movimientos "contraculturals" contra l'orden que representaba a Ilesia Catolica u a sociedat patriarcal. Estió celebre o proceso inquisitorial contra a bruixería de Zugarramurdi.