Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A salmonelosi[1] ye una infección sintomatica causada per bacterias d'o tipo Salmonella. Tamién ye una malotía transmitida per as virollas y se define como malotías, per un regular de naturaleza infecciosa u toxica, causadas per achents que ingresan a lo cuerpo a traviés d'a ingestión de virollas. En os humans, os simptomas mas comuns son caguera, calentura, garrampas abdominals y gomecatizos. Os simptomas cheneralment ocurren entre 12 y 36 horas dimpués d'a exposición y duran de dos a siet días. Ocasionalment, una malotía mas important puede resultar en deshidratación. Os viellos, os chóvens y atras personas con un sistema immunitario debilitau tienen mas probabilidaz de desembolicar una malotía grieu. Tipos especificos de Salmonella pueden provocar fiebre tifoidea u fiebre paratifoidea.

Imachen d'a bacteria Salmonella typhimurium (en color roya), una d'as que causa la salmonelosi.

I hai dos especies de Salmonella: Salmonella bongori y Salmonella enterica con muitas subespecies. Manimenos, os subgrupos adintro d'una especie pueden estar substancialment diferents en a suya capacidat pa causar malotías. Isto suchiere que la clasificación epidemiolochica d'organismos a livel de subespecies puede amillorar o manello de Salmonella y patochenos semellants.[2]

Tanto as poblacions vechetarianas como as no vechetarianas son susceptibles a las infeccions per Salmonella a resultas d'o consumo de carne y leit contaminadas.[3] A infección per un regular se propaga en minchar carne, uegos, augua u leit contaminaus. Atras virollas pueden propagar a malotía si han estau en contacto con o fiemo. Cuantas mascotas, como mixins, cans y reptils, tamién pueden portiar y propagar a infección. O diagnostico se realiza per meyo d'un analisi de fieces u analisi de sangre.

Os esforzos pa aprevenir a malotía incluyen o lavau, a preparación y la cocción adecuaus d'as virollas a la temperatura adecuada. Per lo cheneral, a malotía lieu no requiere un tractamiento especifico. Os casos mas significativos pueden requerir tractamiento de problemas d'electrolitos y reposición de liquidos per vía intravenosa. En aquels con alto risgo u en qui la malotía s'ha propagau difuera d'os bodiellos, se recomiendan antibioticos.

A salmonelosi ye una d'as causas mas comuns de caguera en tot o mundo. En 2015, se producioron 90.300 muertes per salmonelosi no tifoidea y 178.000 muertes per salmonelosi tifoidea. En Estaus Unius, cada anyo se producen arredol de 1,35 millons de casos y 450 muertes per salmonelosi no tifoidea.[4] En Europa, ye la segunda malotía transmitida per virollas mas comuna dimpués d'a campilobacteriosi.[5]

Referencias editar

  1. (an) Diccionario ortografico de l'aragonés (Seguntes la Propuesta Ortografica de l'EFA). Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. ISSN 1988-8139. Octubre de 2022.
  2. (en) Cohn, Alexa R.; Cheng, Rachel A.; Orsi, Renato H.; Wiedmann, Martin (13 May 2021). "Moving Past Species Classifications for Risk-Based Approaches to Food Safety: Salmonella as a Case Study". Frontiers in Sustainable Food Systems. 5: 652132.
  3. (en) Centers for Disease Control and Prevention, (CDC). (28 June 2002). "Outbreak of multidrug-resistant Salmonella newport--United States, January-April 2002". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 51 (25): 545–8.
  4. (en) GBD 2015 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544.
  5. (en) Hald, T. (2013). Advances in microbial food safety: 2. Pathogen update: Salmonella. Elsevier Inc. Chapters. p. 2.2. ISBN 9780128089606.