A Espunya

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ista fuella ye escrita en aragonés de Baixo Penyas.

A Espunya Laspuña
Municipio d'Aragón
Anvista cheneral d'o lugar d'a Espunya
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Uesca Sobrarbe
Partiu chudicial	Boltanya
Superficie	45,52 km²
Población  • Total  • Densidat	279 hab. (2013) 6,13 hab/km²
Altaria  • Meyana	725 m.
Distancia  • 125 km	enta Uesca
Alcalde	Agapito Antonio Castillo Mur
Codigo postal	22361
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza Ntra. Sra. d'as Dolors
Ríos	Cinca
Coordenadas	42°30’15’’N 0° 9’19’’E
A Espunya A Espunya en Aragón
Web oficial

A Espunya (Laspuña en castellano, anque tamién se puede sentir Laespuña) ye un municipio aragonés d'a provincia de Uesca, en a comarca de Sobrarbe.

A población d'o municipio ye de 279 en una superficie de 45,52 km² y una densidat de población de 6,13 hab/km².

Cheografía

A Espunya como lugar ye en l'alto d'un pueyo sobre a Cinca, en a baixadeta mas occidental d'a Penya Montanyesa, con anvista d'a valle d'a Cinca y d'a valle de Puértolas delante; está a 725 metros d'altaria sobre o livel d'a mar y a una distancia de 125 km de Uesca, a capital d'a suya provincia.

Historia

Existe, aintro d'o termino municipal, enrunas d'un puente sobre a Cinca, d'a epoca romana.

Os orichens d'o lugar no son guaire conocius en l'actualidat, fueras de bel documento historico que los sitúan en o sieglo X u XI, igual con relación con as posesions d'o monesterio de Sant Veturián d'Asán.

A epoca de mas expansión demografica y social d'o lugar estuvo arredol d'o sieglo XVII, cuando s'estabilizó iste municipio, derivau d'as propiedaz de Sant Veturián, se'n empezó a quitar madera, mas que mas d'a Plana de Ceresa, siendo ixe momento o prencipio de l'actividat navatera d'a localidat. D'ista epoca ye o molino navatero que estuvo activo hasta l'anyo de 1960, siendo uno d'os simbolos d'a fertil actividat industrial madedera d'o lugar entre 300 anyos.

Demografía

Evolución demografica

1362 f 1495 f 1842 1857 1860 1877 1887 1897 1900 - - - - - - - - 449

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 468 523 554 461 468 529 379 315 256

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 - - - - 268 272 274 278 275

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 272 271 276 298 312 302 294 289 301

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 296 293 298 290 274 281 291 298 297

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 - 288 286 - - - - - - -

1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE.

Luenga

L'aragonés d'a Espunya ye o mas castellanizau d'o dialecto de Baixo As Penyas. Bella cosa pa nombrar sobre l'Aragonés de Baixo Penyas que se charra en A Espunya ye que:

-S'ha perdiu, como en a resta de lugars de Baixo Penyas, o diptongo -it- castellanizándo-se en -ch-. Mucha, fecho, lucha.

-S'ha trafegau o pronombre i/-ie, anque en otros lugars mas chicarrons de Baixo Penyas aún puede trobar-se. Manimenos, o pronombre en/-ne s'emplea mucho.

-S'emplea o verbo ser como en castellano, separau d'o verbo estar.

-Existe a preposición pa d'intención y a preposición ta de dirección. Me'n voi ta l'Ainsa. T'o puerto y t'o molino. Pa fer ixo caldrá parar cuenta. Pa tu.

O normal en a Espunya ye charrar mas en castellano y ficar palabras aragonesas, pero usando mas estructuras y palabras castellanas que no aragonesas. Ye cuasi imposible tener una parla con toz os elementos de l'Aragonés de Baixo Penyas sin sentir palabras u estructuras castellanas.

Administración

Reparto de concellers

Eleccions municipals
Partiu	1979	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015	2019
Partido Popular	-	-	-	-	-	-	4	4	4	4	4
Partido de los Socialistas de Aragón	4	7	7	4	7	3	3	3	2	3	3
Partido Aragonés	-	-	-	3	-	-	-	0	1	-	-
Independients	-	-	-	-	-	4	-	-	-	-	-
Unión de Centro Democrático	3	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Total	7	7	7	7	7	7	7	7	7	7	7

Alcaldes

Lista d'alcaldes

Lechislatura	Nombre	Partiu politico
1979–1983
1983–1987
1987–1991
1991–1995
1995–1999
1999–2003
2003–2007	Antonio Belzuz	Partido Popular
2007–2011	Antonio Belzuz	Partido Popular
2011–2015	Agapito Antonio Castillo Mur	Partido Popular
2015–2019
2019–2023
2023–2027	Agapito Antonio Castillo Mur	PP

Fiestas

• 20 de chinero, fiesta d'os casaus, d'as casadas y d'a caridat.
• 5 de febrero, fiesta d'as mullers.
• O primer domingo de mayo, s'i fa una romería cada anyo, salindo d'a ilesia d'o lugar enta la Ermita d'a Fuent Santa.
• O antezaguero cabo de semana d'o mes de mayo se fa a baixada en navatas en o Cinca.
• 21 de setiembre, Fiesta Mayor, fendo honor a sant Mateu apóstol.
• 30 de noviembre, fiesta curta, fendo honor a sant Andreu apóstol.

Curiosidaz

A motada que tienen os d'a Espunya ye de Pegunteros.

Veyer tamién

• Lista de municipios de Uesca
• Penya Solano.

Vinclos externos

• (es) Web d'o concello d'a Espunya.
• (es) Ecomuseu d'as navatas y d'as explotacions forestals.
• Nabatiando (blog)
• (es) Blas Gabarda, F. y Romanos Hernando, F.: El aragonés de Baixo Peñas. 2005, Gara Edizions.

• Datos: Q1649569
• Multimedia: Laspuña / Q1649569