Idioma belorruso
Belorruso беларуская мова | |
---|---|
Atras denominacions: | {{{atrasdenominacions}}} |
Parlau en: | Belarrusia, Polonia y atros países |
Territorios: | {{{territorios}}} |
Parladors: | De 7 a 8 millons |
Clasificación: | {{{clasificación}}} |
Filiación: | Indo-europea |
Estatus oficial
| |
Luenga oficial en: | ![]() ![]() |
Regulau per: | |
Codigos
| |
ISO 639-1 | be |
ISO 639-2 | bel |
ISO 639-3 | {{{iso3}}} |
SIL | bel |
{{{Imachen}}} Extensión d'o Belorruso
|
O belorruso (беларуская мова) ye una luenga indo-europea d'a familia eslava y d'a branca oriental, oficial en a Republica de Belarrusia.
En muitos caracters ye intermedio entre o ruso y o polaco. Os textos més antigos en luenga eslava con rasgos belorrusos son d'o sieglo XIII. A zaguers d'o sieglo XV o belorruso ya heba sustituito a lo latín como luenga escrita d'o Gran Ducato de Lituania. Os textos més importants son os codigos churidicos (estatutos lituans) de 1529, 1566 y 1588, a més de traduccions y prefacios d'a Biblia de Francis Skaryna. Manimenos, en 1696 o Parlamento polaco prenió a decisión de fer d'o polaco a unica luenga oficial en tota a Republica d'as Dos Nacions y o belorruso cayó en desuso como luenga escrita.
O renaiximiento d'a luenga bielorrusa se produció a primers d'o sieglo XIX como resultato d'investigacions folkloricas en tierras d'a Republica d'as Dos Nacions absorbitas por o Imperio Ruso, investigacions que quereban demostrar a identidat rusa u polaca d'a población local. L'acumulación d'ixos datos etnograficos, folkloricos y linguisticos conducioron a la conclusión que os belorrusos son un pueblo eslavo diferenciato.
Con a publicación d'os periodicos Nasha Dola y Nasha Niva dende 1905 y l'aparición d'os primers escritors destacatos Kupalas, Kolas y Ahdanovich, se fixó una luenga standard. En a Primera Guerra Mundial os ocupants alemans permitioron l'uso d'esta luenga y que s'ubrisen escuelas belorrusas. Dende 1918 amanixioron dos normas, a d'os belorrusos de Polonia que teneban como centro intelectural Vilna y a d'os beelorrusos d'a URSS, con a gramatica de Taraxkyevich u Taraxkievitsa como standard. O belorruso sovietico desembolicó en os anyos 1920 una terminolochía d'administración, de fuerzas armatas y de scencias, pero en os anyos 1930 Stalin esclafó con una fura represión a vida intelectual belorrusa, ordenó una reforma ortografica en 1933 y unos cambios gramaticals enfilatos a amanar a luenga escrita a lo ruso. Os alemans permitioron periodicos en belorruso y escuelas en belorruso, pero os profesors yeran obchecto de represalias por parte d'os partisans.
Dimpués d'a Segunda Guerra Mundial cada vegata i heba menos escuelas que fesen servir o belorruso. As autoridatz sovieticas ixemenaban a ideya que o belorruso yera un dialecto rechional inferior y que a luenga d'alta cultura yera o ruso, muita chent dixó de charrar belorruso. A més charrar belorruso representaba o periglo de ser acusato de nacionalista burgués. Manimenos dende os anyos 1970 bell intelectual ha encomenzato a defender o belorruso y bi ha una nueva cheneración d'escritors.
O belorruso yera a unica luenga oficial d'a Belarus d'os primers anyos d'independencia, encara que i heba presions pa fer d'o ruso una segunda luenga oficial. O dictador postsovietico de Bielorrusia yera pro-ruso e yera en contra d'o belorruso.
O belorruso s'escribe en alfabeto cirilico con dos normas, una anterior a 1933 (entre os emigratos y entre bell chóven de Bielorrusia) y posterior a 1933. Tamién existe un sistema alfabetico con caracters latinos, e os tartres de Belorrusia fan servir a grafía arabe.
GramaticaEditar
Bi ha 6 casos:
- Nominativo.
- Chenitivo.
- Dativo.
- Acusativo.
- Instrumental.
- Locativo.
Existe un seteno, lo vocativo, pero s'emplega poco en o belorruso muderno.
Luengas eslavas | ||
---|---|---|
Belorruso | Bulgaro | Caixubo | Checo incluindo o Kuchlböhmisch | Eslavo eclesiastico antigo | Eslavo eclesiastico | Eslovaco | Esloveno incluindo o prekmuro | Eslovincio | Intereslavo | Lydnevi | Macedonián | Polabo | Polaco | Pomerán | Protoeslavo | Ruso | Rutén | Serbo-crovate incluindo o bosniaco, crovate (chakavisco, kaikavisco, xtokavisco), montenegrín y serbo | Sorabo incluindo o sorabo alto y sorabo baixo | Ucrainés |