Sinfonía

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Una sinfonía ye –en o suyo sentito mas habitual y amplo- una pieza musical, a sobén gran y composata ta ser entrepitata por una orquesta y que comprende diversos movimientos. Una sinfonía no se refiere a una forma musical especifica (encara que no son pas pocos os autors que encara la consideran una forma musical) sino un chenero d'a musica orquestal ta ser ascuitata preferentment en una sala de conciertos.

Autografo d'a portalata d'a nuena sinfonía de Dvorak, dita D'o nuevo mundo

Primera pachina d'una sinfonía de Carles Baguer, transcrita ta piano a la fin d'o sieglo XIX

En iste sentito, a sinfonía ye un invento d'a sociedat d'a segunda metat d'o sieglo XVIII, en plen clasicismo musical, que responde a un plan tonal prestableixito que admite una cierta flexibilidat controlata, en a creyación d'a cual tenió un papel destacato Joseph Haydn De totas trazas, iste concepto, que ye o mas habitual dende a segunda metat d'o sieglo XVIII dica l'actualidat, no ye o solo que ista parola ha tenito. Cal adhibir-ie a lo menos istos:

• En l'antiga Grecia, a parola significaba un intervalo consonant.
• En a musica medieval iste mesmo concepto (con grafías diversas) de concordancia fa que a parola denomine l'unísono. A parola castellana zanfona deriva d'iste significato en referencia a iste instrumento.
• Tamién en a Edat Meya a parola da nombre a un instrumento d'a familia d'a viola de rueda.
• Mientres os sieglos XVII y XVIII, a sinfonía yera la composición estrumental que se meteba a lo principio d'una opera, d'un oratorio u d'atras composicions en cheneros afins. Dimpués ixo recibirba o nombre d'obertura.