Segunda mutación consonantica

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A segunda mutación consonantica ye un conchunto de modificacions foneticas que afectoron a las consonants de l'antigo alto alemán (actualment conoixiu a sobén simplament como "alemán") deseparando-lo d'o baixo alemán a traviés d'una isoglosa conoixida como linia de Benrath. Apareixió dimpués d'as modificacions descritas por as leis de Grimm y de Verner (que se agrupan baixo o nombre de "primera mutación consonantica") entre os sieglos IV y VIII. Afectó a tot o lexico de l'inte, pero tamién a ampres posteriors.

L'alto alemán se subdivide en alemán superior (verde) y alemán central (azul), que ya se distinguían d'o baio alemán (amariello). As isoglosas prencipals, Benrath y Espira (Speyer), son marcadas en negro.
Isoglosa ta dat-das.
Isoglosas ta maken-machen (linia de Benrath) y Appel-Apfel (linia d'Espira).

O estudio d'istas modificacions ye basico ta a comprensión d'as especificidatz foneticas de l'alemán respecto a atras luengas chermanicas.

Mecanismos chenerals editar

As consonants afectadas son as resultants d'a primera mutación consonantica. A suya principal modificación consiste en una africación d'as oclusivas.

Se distinguen os cambeos en función de si as consonants son xordas, sonoras, simplas u cheminadas y seguntes a sjuya posición (a l'inicio u dimpués de consonant liquida, entre vocals u n rematar). As sonoras seguiran evolucions diferents en función d'os dialectos.

Tabla sinoptica d'as evolucions editar

Simplas

xordas

Chem.

xordas

Sonoras

simplas

Sonoras

chem.

Fricativas simplas
Fricativas

chem.

Inic. Intervoc.
Fin. 1
2
3
*p →
pf ff f ppf *b →
p p / b b pp *θ →
d *θθ →
tt
*t →
ts ss s tts *d →
t t / d d tt *f →
b *ff →
ff
*k →
kx xx x kkx *g →
k k /g g kk *x →
x *xx →
xx

Eixemplos editar

Ta constatar a evolución d'as consonants de l'alto alemán ye posible de contrastar-ie parolas en a mayoría de luengas chermanicas y tamién en un gran numero d'as indoeuropeas. Si mos centramos en a evolución de *p :

  • inicial: l'ampre latín puteus «pozo» se torna phuzza (cal remerar que ph = /pf/ y zz /tts/) ;
  • dimpués de liquida: hëlphan «aduyar» pero en gotico hilpan, en anglés (to) help, en neerlandés helpen, en noruego hjelpe. L'actual helfen viene de hëlfan (se veiga más entalto);
  • intervocalica: offan «ubierto» (moderno offen) pero en anglès y neerlandés ye open, en noruego åpen, en islandés opinn, en griego antigo ὑπό hupó «sobre» (a parola ye una preposición/adverbio provenient d'a mesma etimolochía; l'/h/ inicial bi ye segundaria);
  • final: buoh « llibre » (a on l''h final se prenuncia como /x/; moderno Buch), mientres que l'antigo anglès yera bōc, o neerlandés boek y o islandés bók.

Tabla d'eixemplos editar

Comparación de parolas alemanas, neerlandesas y anglesas que amostran a segunda mutación consonantica que sufrió a primera d'istas luengas:

Aragonés Alemán Neerlandés Anglés
camín Pfad pad path
arma waffe wapen weapon
augua Wasser water water
aquell(a) das dat that
fer machen maken make
día Tag dag day
dos zwei twee two
corazón Herz hart heart

Bibliografía editar

  • (en) Joseph Wright, An Old High German Primer, Oxford, 1906 ;
  • (fr) Philippe Marcq et Thérèse Robin, Linguistique historique de l'allemand, Armand Colin, Paris, 1997 ;
  • (fr) Robert S. P. Beekes, Vergelijkende taalwetenschap (« Grammaire comparée [des langues indo-européennes] »), Het Spectrum, Utrecht, 1990.