Rosario (Archentina)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A ciudat de Rosario ye situata en o centro-este archentino, en a provincia de Santa Fe. Ye a tercera ciudat mas poblata d'Archentina, dimpués de Buenos Aires y Cordoba; y ye un important centro cultural, economico, d'amostranza, financiero y d'ocio. A ciudat ye integrata en o clamato Triángulo Agrario (Trianglo Agrario en aragonés), chunto con os lugars de Pergamino y Venado Tuerto.

Rosario
Ciudat d'Archentina
Estau  • Provincia  • Departamento	Archentina Santa Fe Rosario
Superficie	178,69 km²
Población  • Total	1193605 hab. (2010)
Altaria  • Meyana	25 m.
Codigo postal	S2000
Ríos	Río Paraná
Coordenadas	32°57’27’’S60°38’21’’U
Rosario Rosario en Archentina
Web oficial

A suya situación en a marguin occidental d'o río Paraná, en a Hidrovía Paraná-Paraguay. Sobre dito río ye un puerto de 140 ha., que exporta amán d'o 70% d'os cerials d'o país.

Antimás ye o centro de l'aria metropolitana d'o Gran Rosario, o tercer nuclio poblacional d'o país. En o Censo Nacional de Población de 2010 d'o Instituto Nacional de Estadística y Censos (en aragonés Instituto Nacional d'Estatistica y Censos) a población d'o departamento Rosario (a ciudat y 23 localidaz d'a redolada) yera de 1.193.697 personas. Seguntes o mesmo censo, o municipio de Rosario teneba una población de 948.312 habitants.

Tamién ye un centro d'amostranza y cultural por os suyos important museus y bibliotecas y os suyos recursos turisticos como cercuitos arquitectonicos, paseyos, bulevars y parques. A ciudat, conoixita como La Cuna de la Bandera Argentina (A Cuna d'a Bandera Archentina en aragonés), tién en o suyo Monumento a la Bandera o suyo molimento mas famoso.

Toponimia

O nombre de Rosario tién o suyo orichen en a Virchen d'o Rosario, cual imachen ye en a seu d'a ciudat, en o mesmo lugar a on estió a capiella advocata a dita virchen.

En l'anyo 1823 o municipio recullió o titol d'«Ilustre y Fiel Villa», clamando-se dende allora como Villa del Rosario (Villa d'o Rosario). Poco dimpués, en 1852 a localidat fue esleita ciudat con o nombre de Ciudad del Rosario (Ciudat de Rosario), popularment como el Rosario de Santa Fe u simplament como El Rosairo.

Dende o sieglo XX, a nomenclatura oficial d'a ciudat ye Rosario de Santa Fe, con l'obchetivo de no entivocar-se con o nombre de altras localidaz como Rosario del Tala, Rosario de Lerma u Rosario de la Frontera, por eixemplo.

Historia

En primerías d'o sieglo XVII en o camín clamato Camino Real, que une Buenos Aires con Bolivia, apareixe un lugar conoixito como Pago de los Arroyos, orichen d'a ciudat.

Ya en zaguerías d'o sieglo XVII y en primerías d'o sieglo XVIII, s'establió a primera población permanent con o Capián Luis Romero de Pineda. Mientres 1719 as tierras d'a parcela de San Miguel del Carcarañal, propiedat d'o fillo de Antonio de Vera Mujica, fuoron compratas por os chesuitas; sinyalando as mugas d'o Pago de los Arroyos. Antimás en a redolada s'establió o Pago del Salado, lugar d'esfensa frent a os indios calchaquíes; y en 1724, Santiago Montenegro s'establió o primer molín.

En o canto d'o río Paraná, o Cheneral Manuel Belgrano, Chefe Militar d'a Expedición d'a Primera Chunta de Gubierno, organizó as baterías esfensivas Independencia y Libertat. A batería Libertat yera en a punta d'a confluyencia entre as carreras Santa Fe y Córdoba, en a plaza Guillermo Brown.

A las 6:30 d'o 27 de febrero de 1812, o lugar asistió a l'acto en que por primera vegada s'enarboló a Bandera d'Archentina creyata por Manuel Belgrano, qui la fació churar a os suyos soldatos. Por isto se diz Cuna d'a Bandera. Encara que l'uso de dita bandera sería desautorizato por o gubierno d'ixas envueltas, sería oficializata cuatro anyos dimpués por o Congreso de Tucumán, o 9 de chulio de 1816.

O puerto de Rosario a meyatos d'o sieglo XIX (foto de 1868).

En 1823, o lugar recibió o títol de villa (ciudat chicota con churisdicción municipal). O 5 d'agosto de 1852, debito a o suyo creiximiento demografico y comercial, Rosario fue declarata ciudat, por iniciativa d'o cheneral Urquiza; convertindo-se pocos anyos dimpués en o principal puerto d'a Confederación Argentina.

Entre 1862 y 1873, Rosario fue proposata y designata como Capital Federal en tres ocasions por o Congreso d'a Nación Archentina, pero os vetos a las leis por parti de Bartolomé Mitre y Domingo Faustino Sarmiento lo impidioron, respondendo a la concentración de poder y a o prochecto unitario de Buenos Aires.

En os zaguers 15 anyos d'o sieglo XIX a ciudad dobló a suya población, en parte debito a la immigración. Por isto y data a important concentración obrera, Rosario se tornó en o epicentro d'o movimiento anarquista archentino. En 1926, o 47 % d'os suyos habitants yeran d'orichen transatlantico, a mayoría arribatos d'Europa (Italia, Espanya, Irlanda, etc.) en os prencipios d'a Primera Guerra Mundial.

O 20 de chunio de 1957 s'engueró o Molimento a la Bandera, simbolo de Rosario y unico d'a suya mena que conmemora o naiximiento d'a insignia patria a la que fa referencia o suyo nombre.

En 1969, refirmando o movimiento de masas surtito en a ciudat de Córdoba, treballadors y estudiants salioron a las carreras ta protestar contra o gubierno de facto de Onganía, en un feito conoixito como El Rosariazo. Mientres a dictadura militar autodenominata Proceso de Reorganización Nacional cientos de ciudadans fuoron “desaparecitos” por o gubierno, mientres que a urbe estió subsiede, en 1978, d'a Copa Mundial de Fútbol de 1978 utilizata como propaganda por o rechimen.

En 1978, Rosario soportó eixercicios d'oscurecimiento aintro d'a guerra real y psicolochica que paraba a dictadura militar, en contra de Chile.

Inauguración d'o Molimento a la Bandera, o 20 de chunio de 1957.

En 1989, en mel meyo d'a crisi economica nacional encetata mientres o gubierno de Raúl Alfonsín que levó enta a hiperinflación, se producioron en a ciudad saqueos a supermercatos. Baixo l'administración de Carlos Menem a reconversión afectó prou a la ciudat, aturando-se o creiximiento d'as suyas exportacions y zarrando-se muitas industrias debito a os baixos pres d'as importacions. En 1995 l'ature en l'area arribó a o 21.1 % y gran parti d'a población de Rosario quedó baixo a linia d'a pobreza.

Mientres os disturbios socials de l'anyo 2001, Rosario yera a ciudat con mas aturatos d'o país gosando plegar a livels de pobreza d'o 18.3 % en 2003. Por o tanto se producioron marchas, protestas y a la fin saqueos en Rosario. A represión d'a policia provincial, deixó como saldo l'asasinato de 7 personas. Os suyos nombres yeran Pocho Lepratti, Graciela Acosta, Rubén Pereyra, Juan Delgado, Yanina García, Ricardo Villalba y Walter Campos.

Situación d'o departamento.

A partir d'a recuperación d'a economía por a millora d'o contexto internacional que siguió a o colapso nacional, a situación ta a ciudad ha amillorato. O boom d'as exportacions agricolas causó una puyata d'o consumo comercial y nuevas inversions (mas que mas en o sector d'a construcción), chenerando un relativo progreso con perspectivas de continuidat. Os livels de pobreza y indichencia baixoron de 18.3 % y 5.5 % respectivament (en 2003) a 9 % y 4.5 % (en 2011).

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Rosario.
• (es) Consello municipal
• (es) Pachina web oficial d'o Concello de Rosario.
• (es) Mapa oficial d'a ciudat de Rosario.
• (es) Mapa Virtual d'a ciudat de Rosario
• (es) (en) Guia de hotels d'a ciudat
• (es) Pachina web turistica d'a Costa Rosario