Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O Superencalcunyo Laniakea (d'o hawaiano Lani e Akea, "cielo immenso"; tamién dito nomás Laniakea u Superencalcunyo Local) ye un superencalcunyo de galaxias a on se troba o Superencalcunyo de Virgo, que contién o Grupo Local con a Carrera de Sant Chaime e, doncas, o Sistema Solar con a Tierra. A la suya vegada, o Superencalcunyo Laniakea se troba adintro d'a estructura con forma de berra clamata Complexo de Superencalcunyos Piscis-Cetus, que ye una d'as estructuras mas grans conoixitas de l'universo. Laniakea estió localizata en setiembre de 2014, cuan un grupo d'astronomos como R. Brent Tully d'a Universidat de Hawaii en Manoa e Hélène Courtois d'a Universidat de León d'o Roine publicoron un estudio sobre un nuevo metodo ta la definición d'os superencalcunyos seguntes as velocidaz relativas d'as galaxias. A nueva definición de superencalcunyo local achiquioron allora o que se definiba como superencalcunyo local, o Superencalcunyo de Virgo, a un mero apendiz.[1][2][3][4]

Mapa d'as galaxias d'o nuestro universo vecino. Laniakea ye a parti adintro d'o cerclo. A flecha que indica en ruso "Вы здесь" ("vusatros bi soz") apunta enta la Carrera de Sant Chaime.

Caracteristica editar

O superencalcunyo Laniakea incluye un centenar de mils de galaxias, distribuitas a o largo de 160 megaparsecs (520 millons d'anyos luz). Ha una masa de bels 101 masas solars: cient mil vegadas mayor que a d'a Carrera de Sant Chaime e semblant a la d'o Superencalcunyo de l'Horologium. Laniakea se divide en cuatre partis, anteriorment conoixitas como superencalcunyos deseparatos:

Os encalcunyos de galaxias compresos en Laniakea son l'Encalcunyo de Virgo, l'Encalcunyo d'Hidra, l'Encalcunyo de Centauro, Abell 3565, Abell 3574, Abell 3521, l'Encalcunyo de Fornax, l'Encalcunyo d'Eridanus e l'Encalcunyo de Norma. Tot o superencalcunyo conta con alto u baixo entre 300 u 500 encalcunyos e grupos de galaxias. O numero real manimenos poderba estar mayor: cualcuns d'istos encalcunyos, esnavesando a zona d'evitamiento, se fan practicament imperceptibles.

Os encalcunyos son entre as estructuras mas grans de l'universo, que en ye difícil definir os cabos, especialment dende l'interior. L'equipe n'emplegó de radiotelescopios ta mapear os movimientos d'un gran numero de galaxias locals. O mayor numero de movimientos galacticos estará directo enta l'interior, enta o centro de masas. En o caso de Laniakea, iste punto focal gravitacional se diz o Gran Atractor e afecta a os movimientos d'o nuestro Grupo Local de galaxias (a on se troba la nuestra Carrera de Sant Chaime) e toz os atros encalcunyos e grupos de galaxias, en cualsiquier puesto d'o superencalcunyo.[2]

O descubrimiento editar

O filtro de Wiener ye o metodo usato en o analís d'os movimientos d'as galaxias ta distinguir o movimiento peculiar d'a expansión de l'universo, de traza que defina millor as informacions posicionals, permitindo-ne l'analís a bels 300 megaparsecs y evidenciando los modelos de distribución d'as galaxias. Manimenos, con tal limitación, Laniakea parixe endrezar-se-ne enta o Superencalcunyo de Shapley, de traza que Laniakea como Shapley poderban estar parti d'un complexo encara mas gran.[5] L'astronomo sudafricano Tony Fairall en 1988 hipotetizó que, seguntes os suyos respectivos desplazamientos enta o royo, o Superencalcunyo de Virgo e o Superencalcunyo d'Hidra-Centauro poderban estar connexos.[6]

Localización editar

Os superencalcunyos mugants con Laniakea son o Superencalcunyo de Shapley, o Superencalcunyo d'Hercules, o Superencalcunyo de Coma e lo Superencalcunyo de Perseu-Piscis, as buegas d'o cual no yeran plateras en l'inte d'o descubrimiento de Laniakea.[3]

Orichen d'o nombre editar

O nombre "Laniakea" significa "incommensurable paradiso" en luenga hawaiana, de lani, "paradiso", e akea, "amplo" u "immenso" u "incommensurable". O nombre estió sucherito por Nawa'a Napoleon, profesor asociato de luenga hawaiana en o Kapiolani Community College. O nombre rinde homenache a os navegadors polinesios que emplegaban a bovida celeste ta navegar por l'Oceano Pacifico.[1][5]

Referencias e notas editar

  1. 1,0 1,1 Newly identified galactic supercluster is home to the Milky Way (en anglés), en National Radio Astronomy Observatory, ScienceDaily, o 3 de setiembre de 2014.
  2. 2,0 2,1 Elizabeth Gibney, Earth's new address: 'Solar System, Milky Way, Laniakea, Nature, o 3 de setiembre de 2014, DOI:10.1038/nature.2014.15819.
  3. 3,0 3,1 Irene Klotz, [New map shows Milky Way lives in Laniakea galaxy complex], en Reuters, ScienceDaily, o 3 de setiembre de 2014 (archivato de l'url orichinal o 13 de setiembre de 2014).
  4. Douglas Quenqua, Astronomers Give Name to Network of Galaxies, en o New York Times, o 3 de setiembre de 2014. URL consultato lo 4 de setiembre de 2014.
  5. 5,0 5,1 Camille M. Carlisle, Laniakea: Our Home Supercluster (en anglés), Sky and Telescope, 3 de setiembre de 2014.
  6. Anthony Patrick Fairall, A redshift map of the Triangulum Australe-Ara region - Further indication that Centaurus and Pavo are one and the same supercluster (en anglés), en Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 230, nº 1, 1988, pp. 69-77, Bibcode:1988MNRAS.230...69F.

Bibliografía editar

Se veiga tamién editar

Vinclos externos editar

Referencias e notas editar