Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

La Infortunada[1][2] (/lajn.for.tu.'na.da/), La Enfortunada[3] (/lan.for.tu.'na.da/) u L'Enfortunada[4] (/len.for.tu.'na.da/) (oficialment y en castellano «Lafortunada»), ye un lugar aragonés d'o municipio de Tella-Sin, en a provincia de Uesca y comarca de Sobrarbe. A suya población ye de 109 habitants (2018).[5]

La Infortunada
Lugar d'Aragón

La Infortunada dende a puyada de Badaín.
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
 • Municipio
Lugar
 Aragón
 Uesca
Sobrarbe
Tella-Sin
Partiu chudicial Boltanya
Población
 • Total

109 hab. (2018)
Altaria
 • Meyana

713 m.
Distancia
 • 135 km
 • 19,5 km

enta Uesca
enta l'Aínsa
Codigo postal 22364
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau

Balbastro-Monzón
Sobrarbe-Ribagorza
Coordenadas
La Infortunada ubicada en Aragón
La Infortunada
La Infortunada
La Infortunada en Aragón

En l'actualidat, o nuclio de La Infortunada ye lo mas poblau d'o municipio de Tella-Sin, d'el que actúa como cabecera municipal. En A Infortunada se troba la Casa d'a Villa y bels equipamientos municipals, como a escuela municipal d'Educación Primaria (tancada dende o curso escolar 2008-2009[6]), o Centro de Salut y o Museu d'a Electricidat. La Infortunada ye un nuclio fincau en a ladera d'a carretera A-138 de l'Aínsa ta Bielsa, en a ribera d'a Cinca, con una economía dedicada a lo sector d'os servicios (hostelería, restauración) per lo que concentra una población important de treballadors foranos.

No s'ha puesto dar treslau d'a presencia de La Infortunada d'en antes d'a segunda mitat d'o sieglo XVIII, en fendo-la un d'os nuclios mas chóvens de Sobrarbe, posiblement naixida como un barrio de Badaín (que dista poquez cientos de metros) debaixo d'él en o canto d'o río. Dos casas el composaban dica la primer ventena d'anyos d'o sieglo XX, Casa Tomás y Casa Cuadrado, totas dos de grans dimensions que heban servido ta fonda y hespital en a ribera d'a Cinca dica l'arribada d'as obras hidraulicas.

A gran transformación de La Infortunada arribó con os intereses d'a empresa basca «La Ibérica» (dimpués «Iberduero», y en l'actualidat «Iberdrola»), que escomenzó as obras de construcción d'a Central hidroelectrica de La Infortunada sobre lo río Cinca en 1919,[1] dentrando en funcionamiento la primer parte l'1 de chiner de 1923.[7] Con a instalación de la dita central, que ha gosau estar a industria que ha dau la vida a la localidat en cuasi tot lo sieglo XX, a estructura de La Infortunada cambeó radicalment, disenyando-se la población nueva de tot, que ye como se conoix en l'actualidat, a la moda d'una colonia industrial con gran cantidat de treballadors foranos (primer ta las obras, dimpués ta las fayenas d'a central). Muitos d'os edificios d'uso comunal que i existen (como a ilesia parroquial, o museu u la Casa d'a Villa) en primeras yeran propiedat d'a Companyía, y se i contruyoron ta dar-le servicio a la colonia de treballadors que i vivivan. A central de La Infortunada produce una potencia total de 83.000 KWh,[7] per lo que ye la mas important de tot lo Pireneu de Uesca.[7]

En a Cinca per debaixo de La Infortunada, a bel kilometro en dirección ta l'Aínsa, existe un entibo de mida redueita, que ha nombre oficial de Entibo de La EspunyaEmbalse de Laspuña») perque s'emplega ta canalizar l'augua que alimenta la central de La Espunya, pero que en a comarca se conoix popularment como «Embalse de La Infortunada».[1]

Toponimia editar

Se conoixen bellas versions populars diferents que dicen d'as oríchens d'iste peculiar toponimo. Totas coinciden en atribuir-le la oríchen en un accident escaito en bel momento impreciso con una moncha d'o convento benedictino de Badaín.

A versión mas conoixida diz que un grupet de monchas de lo dito convento yeran fendo una pelegrinación ta la Comuna cuan que las pilló un mayenco primeral ta alto de Salinas. A mayoría de monchas s'adubioron a sortir de l'augua u salvar-se de bella manera, puyando-se ta as penyas. Cuan o grupo se reunió, les ne faltaba una, que la trobón afogada a l'altro día en a glera d'a Cinca a on que huei se troba La Infortunada. Y diz que d'aquella moncha «infortunada» le quedó lo nombre.

L'altra versión popular, menos conoixida, parla tamién d'una desgracia sufierta per una moncha de Badaín, pero en iste caso en as penyas d'a Penya Villa, a man de Tella (que ye chusto alto de La Infortunada), a on que la relichiosa se i habría eslizau, en cayendo ta baixo per as tarteras que de Tella dan ta La Infortunada. Lo calabre habría puesto arribar baixín-baixando dica la ribera, per lo que habría rematau en o puesto a on se troba La Infortunada. En toz dos casos, o nombre dimana d'una muller «infortunada», que habría muerto en ixe endrecho, que ye debant de Badaín, y as primeras casas habrían puesto construir-se dimpués per lo que o puesto ya tendría ixe nombre.

Una altra versión, mes de tipo culto, diz que lo nombre dimana de bel personache romano d'hipotetico nombre Fortunatus[8] y desestima de tot as ditas etimolochías populars. Ista teoría, manimenos, se troba con a falta d'informacions anteriors a 1750 que se tiene de La Infortunada, y a falta d'enrunas u trazas que faigan pensar de construccions anteriors a Casa Tomás y Casa Cuadrado (a ermita de Sant Chusé, que beluns heban quiesto considerar antiga, s'ha probau que data tamién d'o sieglo XVIII[1]).

De cualsiquier forma, o nombre se cambeó de formal en 1903[9] a «Lafortunada», chusto el contrario de como ye patrimonial, ta privar os efectos disuasorios que l'apelativo «Infortunada» podese tener en a clientela d'as dos fondas que i heba a par d'alavez.[7]

Demografía editar

Evolución demografica
1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991
- - - - - - - 264 155

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
- - - - - - 143 139 139

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
137 131 131 130 137 146 136 - -

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
- - - - - - - - -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
- - - - - - - - -

 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Imáchens editar

Fiestas editar

Referencias editar

Se veiga tamién editar

Vinclos externos editar