Guerra d'os Cient Anyos

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Guerra d'os Cient Anyos
[[]]

A batalla de Crécy (1346, ilustración d'as Cronicas de Jean Froissart.
Información cheneral
Calendata: 1337 - 1453
Puesto: Principalment, Francia y os Países Baixos borgonyons
Resultau: Victoria francesa; o reino d'Anglaterra pierde os suyos dominios feudals en l'actual Francia
En conflicto
Reino de Francia,
Reino de Castiella,
Escocia,
Chenova,
Bohemia,
Reino d'Aragón y
Reino de Mallorca
Reino d'Anglaterra,
Borgonya
Bretanya,
Portugal,
Navarra,
Flandres,
Hainaut,
Aquitania y
Luxemburgo
Guerra d'os Cient Anyos
Guerra d'os Cient Anyos (1337-1360)Guerra de Succesión de BretanyaPrimera Guerra Civil de CastiellaGuerra d'os Dos PerosGuerra d'os Cient Anyos (1369-1389)Guerra d'os Cient Anyos (1415-1429)

Se conoixe en a Historiografía con o nombre de Guerra d'os Cient Anyos a o periodo 1337-1453, cuan os reinos de Francia y Anglaterra luitoron entre éls en muitas guerras, separadas por treguas de breve durada.

A guerra entre os dos países escomenzó cuan Eduardo III d'Anglaterra pretendió o trono de Francia, en estar nieto d'o rei Felipe IV O Bello de Francia, en contra de Felipe de Valois, qui nomás en descendeba indirectament, per brancas femeninas.

L'exercito anglés iba ganando a guerra a lo prencipio gracias a los arquers, que permitioron exitos en as batallas de Crécy (1346) y Azincourt (1415). Os angleses no podioron controlar por muito tiempo os territorios conquiestos en no tener refirme local (a diferencia d'os Plantachenet d'o sieglo XII yeran vistos como forans por a población). A unica rechión de Francia on bi heba un refirme cutiano a los angleses yera en Guyena.

Os franceses yeran desorientaus y en estau de guerra civil (armanyacs contra borgonyons), pero a hostilidat contra os angleses iba augmentando y Chuana d'Arco se en aproveitó.

Oficialment, a guerra d'os Cient Anyos remató con o tractau de paz sinyau en Picquigny (Picardía) o 29 d'agosto de 1475, encara que a historiografía prefiere a calendata de 1453, cuan as tropas anglesas fuoron forachitadas de Francia (encara que no pas d'a ciudat de Calais, que continó en mans d'os angleses dica o sieglo XVI).

A guerra remató con a consciencia nacional separada d'os dos países, Francia y Anglaterra, que dica ixas envueltas compartiban muitas d'as suyas particularidaz culturals y churidicas, en estar a Casa Reyal anglesa d'orichen francés, encara que luitaban por o control de l'ueste y o norte de l'actual Francia, ye decir, Normandía, Bretanya, Maine, Anchú, Poitou y Guyena. Ta tentar de controlar istos territorios, dende 1159 dica 1240 ya bi n'heba habiu luitas entre a Casa de Plantagenet anglesa y a Casa de Capeto francesa, evolucionando os dos reinos dende una estructura politica feudal muit dividida enta una estructura mas centralizada. Como en rematar ista primera luita no s'heba definiu a situación d'o Ducau d'Aquitania (posesión d'os reis d'Anglaterra encara que infeudaus a o rei de Francia), y como entre os dos países intrigaban ta apoderar-se'n d'o condau de Flandres y d'o Ducau de Bretanya, o luita no se podeba pas evitar, y a situación desembocó en a guerra ubierta entre ambas nacions.

A primera fase d'a guerra editar

Os capetos dreitos s'extinguioron en 1328, y se planteyó un problema de succesión. Os grans de Francia adrezaban mes a suya atención por Felipe de Valois en estar francés que por atros candidatos posibles como Eduardo III d'Anglaterra, nieto de Felipe o Fermoso.

Eduardo pareixió acceptar-lo pero dimpués reivindicó a corona y atacó. O rei Eduardo III s'enfrentaba con o rei de Francia tamién por a cuestión succesoria d'o Ducau de Bretanya. O papa Climent IV ninvió como meyador amán d'a cort anglesa a Chuan Ferrández de Heredia, pero l'aragonés fracasó en as suyas chestions.

Os exitos militars d'os angleses estioron importants: destrucción de l'armada francesa en L'Écluse, en Flandres en 1340, a victoria de Crécy en 1346, (en a que Chuan Ferrández d'Heredia luitaba a favor de Felipe VI y fue feito presionero), y de Piteus en 1356, a on o rei de Francia Chuan o Bueno fue feito presionero. En 1360 por o tractau de Brétigny una Guyena asaber-lo d'ixamplada (muito mes gran que a comarca de Burdeus, plegando dica Piteus y Cevenas), fue atribuita a lo rei d'Anglaterra en pagas por renunciar a la corona francesa. Sindembargo, Carlos V teneba de condestable a lo bretón Bertrand du Guesclin y pronto reconquirió os territorios perdius. Enta 1375 os angleses no dominaban que Calais, Ponthieu y as rechions de Bordeus y Bayona.

A segunda fase d'a guerra editar

S'establió un equilibrio frachil. A primers d'o sieglo XV bi heba dos clans franceses opuestos. Os armanyacs, que yeran fuertes en o centro y sud, y os borgonyons. Chuan o Bueno cedió a un fillo suyo dito Felipe l'Atreviu o ducau de Borgonya, que feba una politica prou independient y convenció a Carlos VI l'Ababol de que desheredase a lo delfín Carlos VII en proveito d'Henrique V d'Anglaterra. Henrique V, que en 1415 ya heba venciu a la caballería francesa, teneba asinas una enchaquia pa reviscolar a guerra.

En 1429 Chuana d'Arco liberó Orléans, que yera asetiada por os angleses, y fació coronar a Carlos VII en Rems, y dende ixe inte os angleses rebloron y retaculoron; en 1453 no conservaban que Calais y a guerra remató.

Os duques de Borgonya heban aproveitau pa asegurar-se a suya posición en una ampla zona entre o Sacro Imperio Romano Chermanico y o reino de Francia, y poseyeban o Ducau de Borgonya, Flandres, Artois, Picardía. O Ducau de Nevers yera en mans d'una branca menor d'a familia y o Ducau de Bretanya ganó a suya independencia. En o tot o sieglo XIV o Biarn se liberó d'a sobiranía anglesa y francesa.

Bibliografía editar

  • (es) Jean Sellier: Atlas de los pueblos de Europa Occidental. Editorial Paidós.

Vinclos externos editar