Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Cobol
FierroCobolNíquel
-

Co

Rh
Información cheneral
Nombre, simbolo, numero Cobol, Co, 27
Serie quimicaMetal de transición
Grupo, periodo, bloque 94, d
Colorgriso metalico muit brillant
Peso atomico 58.933195(5) g·mol−1
Configuración electronica [Ar] 4s2 3d7
Electrons por capa 2, 8, 15, 2
Propiedaz fisicas
Colorgriso metalico
Densidat (a t.a.)8.90 g·cm−3
Densidat en liquido en o p.f.7.75 g·cm−3
Punto de fusión1768 K
(1495 °C, 2723 °F)
Punto d'ebullición3200 K
(2927 °C, 5301 °F)
Entalpía de fusión16.06 kJ·mol−1
Entalpía de vaporización377 kJ·mol−1
Calor especifica(25 °C) 24.81 J·mol−1·K−1
Presión de vapor
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T/K 1790 1960 2165 2423 2755 3198
Propiedaz atomicas
Estructura cristalinahexagonal
Estatos d'oxidación5, 4 , 3, 2, 1, -1[1]
(Oxido anfotero)
Electronegatividat1.88 (escala de Pauling)
Enerchías d'ionización
(mas)
1ª: 760.4 kJ·mol−1
2ª: 1648 kJ·mol−1
3ª: 3232 kJ·mol−1
Radio atomico125 pm
Radio covalent126±3 (low spin), 150±7 (high spin) pm
Atra información
Ordenación magneticaferromagnetico
Resistividat electrica(20 °C) 62.4 nΩ·m
Conductividat termal(300 K) 100 W·m−1·K−1
Dilatación(25 °C) 13.0 µm·m−1·K−1
Velocidat d'o sonito(20 °C) 4720 m/s
Modulo d'elasticidat209 GPa
Mod. elast. transversal75 GPa
Modulo de compresión180 GPa
Coeficient de Poisson0.31
Dureza Mohs5.0
Dureza Vickers1043 MPa
Dureza Brinell700 MPa
Numero CAS7440-48-4
Isotopos mas estables
iso AN Vida MD ED (MeV) PD
56Co sin 77.27 d ε 4.566 56Fe
57Co sin 271.79 d ε 0.836 57Fe
58Co sin 70.86 d ε 2.307 58Fe
59Co 100% 59Co ye estable con 32 neutrons
60Co sin 5.2714 anyos β, γ, γ 2.824 60Ni

O cobol (de l'alemán Kobold, esprito d'a mitolochía chermanica) ye un elemento quimico de numero atomico 27 y simbolo Co situato en o grupo 9 d'a tabla periodica d'os elementos. O cobol ye un metal duro, ferromagnetico, de color blanco azulenco. A suya temperatura de Curie ye de 1388 K. Por un regular se troba chunto con o níquel, y o dos gosan fer parti d'os meteoritos de fierro. Ye un elemento quimico esencial ta os mamifers en chicotas cantidaz. O Co-60, un radioisotopo de cobol, ye un important trazador y achent en o tractamiento d'o cáncer. O cobol metalico ye comunment constituyito d'una mezcla de dos formas alotropicas con estructuras cristalinas hexagonal y cubica centrata en as caras estando a temperatura de transición entre as dos de 722 K. Presenta estatos d'oxidación baixos. Os compuestos en os que o cobol tien un estato d'oxidación de +4 son poco comuns. O estato d'oxidación +2 ye muit frecuent, asinas como o +3. Tamién bi ha complexos importants con o estato d'oxidación +1.

Aplicacions editar

Rol biolochico editar

O cobol en chicotas cantidaz ye esencial ta numerosos organismos, encluyitos os humans. A presencia de cantidaz entre 0,13 y 0,30 ppm en a tierra amillora ostensiblement a salut d'os animals de pasto. O cobol ye un component central d'a vitamina B12 (cianocobalamina).

Abundancia y obtención editar

 
Skutterudita u esmaltita provinient d'a Val de Chistau.

O metal no se troba en estato nativo, sino en diversos minerals, razón por la que se quita usualment chunto con atros productos, mas que mas como subproducto d'o níquel y l'arambre. As prencipals menas de cobol son a cobaltita, eritrina, cobaltocalcita y skutterudita.

Os mayors productors de cobol son China, Zambia, Rusia y Australia. En o termin municipal de Sant Chuan de Plan bi habió una mena de skutterudita u esmaltita cerca d'o barranco d'el Sen y o puesto encara se diz El Cobol. Esta mena fue ubierta y espleitada por os alemans en o sieglo XVIII. La esmaltita de Chistau ye chunto con atros minerals de cobol como a cobaltita y eritrina.[2]

Compuestos editar

A causa d'os diversos estatos d'oxidación que presenta, bi ha un abundant numero de compuestos de cobol. Os oxidos CoO (temperatura de Neel 291 K) y Co3O4 (temperatura de Neel 40 K) son os dos antiferromagneticos a baixa temperatura.

Articlos relacionatos editar

Referencias editar

  1. (en) Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan. (1997), Chemistry of the Elements (2nd ed.), Oxford: Butterworth-Heinemann, pp. 1117–1119, ISBN 0080379419
  2. (es) Miguel Calvo, Guiomar Calvo: Colección guías de campo de Aragón nº3: Minerales y rocas. Prames S.A., 2012, p 24.

Vinclos externos editar