Chuslivol

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Chuslivol (Juslibol en castellano) ye un barrio rural d'a ciudat de Zaragoza, en o districto rural.

Chuslivol Juslibol
Barrio rural de Zaragoza
Chuslivol
Entidat  • País  • Ciudat	Barrio rural Aragón Zaragoza
Superficie  • Total	Pos. 1 de 14 299,56 km²
Población  • Total (2018)	Pos. 6 de 14 2.579 hab.
Codigo postal	50191
Nº distrito	3
Altaria	214
Parroquial • Archidiocesi • Arcipestrau • Parroquia	Zaragoza Rabal Ntra. Sra. de l'Asumpción

A suya población ye de 1.156 habitants (2006).

Cheografía

Antigos furnos de cheso.

Chuslivol ye situato a una altaria de 214 metros sobre o ran d'a mar, a una distancia de 3 km de Zaragoza capital.

Beluns d'os suyos habitants viven en espelungas aliniatas de raso ta las comodidaz de hue en día. Poseye una explendida huerta regata por o Galligo encara que l'Ebro ye muito mas amán y destaca o espacio natural d'o galacho con una gran dibersidat de fauna y flora.

Ye situato baixo grans parez de cheso d'as que d'antis mas se quitaba esta roca en as chesas existents en o lugar. Tamién bi heba a-saber-los furnos de cheso, hue albandonatos y muitos d'éls esboldregatos dende fa anyos.

A suya posición estratechica le permite acucutar tota la ciudat de Zaragoza y la depresión central de l'Ebro. En días en que fa buen orache se i puet veyer prou bien o Moncayo.

Historia

Chuslivol lo establió lo rei d'Aragón Pero I en l'anyo 1101 en o mesmo puesto a on que se trobaba o lugar musulmán de Mezimeeger. D'asti salioron as tropas d'Alifonso I enta la conquiesta de Saraqusta, enristindo con o chilo cruzato de Deus lo vol (Dios lo quier) que mas tardi le darba nombre a lo lugar. D'ixas envueltas s'alza encara o dito "Picote de Sant Martín", parti de l'antigo castiello medieval.

Con o paso d'os sieglos Chuslivol se convertió en puesto de descanso d'os arcebispes de Zaragoza y mas tardi d'atros nobles que fuyindo d'o rudio d'a capital construyoron casas de verano en iste barrio, allora lugar amán de Zaragoza.

En l'anyo 1477 Ferrando II construyó l'actual "Palacio de l'Arcebispe" ta o suyo fillo Alonso II, arcebispe de Zaragoza con 9 anyos d'edat.

Mas tardi, cuan os noble deixoron de pasar o verano en o lugar se convertió en un barrio de treballadors y labradors. Muitos d'os vecins que teneban menos diners prencipioron dende fa 400 anyos a construir as suyas casas en espelungas escarbatas en as parez d'o mont.

Nombre

Prene nombre d'o grito de guerra d'os caballers occitans que luitaban a favor d'Aragón contra os moros. En una donación d'Alfonso I se leye:

Placuit michi libenti animo et spontanea voluntate dono et concedo tibi castrum de Deus-Lo-vol quod tempore sarracenorum vocabatur Mezimeeger.

En un texto de 1127 apareixe en un sintagma en o que en fa part un pronombre atono en acusativo: Deus o uol (la U se pronuncia como consonan V). Seguntes Manuel Alvar ye latinizato, pero no ye de descartar o pronombre neutro ho, present en catalán y benasqués.

Asinas en o sieglo XII yera Deus o uol, Deus lo vol. Tamién trobamos as formas Deslibol (1147), Deuslibol en os documentos reyals de Roda, mas amán de l'actual. Formas mas latinizatas son Deus illi vult, Deus illu vult, mas adecuatas en os textos latinos d'on provienen.

Si en primeras se clamaba Deus-lo-vol u Deus li vol, por a evolución d'os grupos DEO, DIA, ecetra en occitán (jorn, jos, jana) y aragonés (chuso-chus-chos en o segundo caso), cambeó primero ta J (africata prepalatal sonora cuasi CH que trobamos en italiano y valenciano), y dimpués CH. A evolución en castellano habría estato Yuslibol, como Yuso, yugo, yerno, yermo, etc...

En o sieglo XV ya trobamos Juslibor, que podeba pronunciarse con Ch igual que gitar, y dimpués se castellanizó seguntes a evolución d'o castellano primero enta una X y dimpués enta una J belar actual.

DEORSUM > juso/jus/jos... benasqués actual chos, en di chós, dimpués de preposición de.

Molimentos

Galacho de Chuslivol.

• Existe una torre escachata, o "Picote de Sant Martín", amán d'o Galacho a on se diz que yera prisionera Urraca de Castiella y Leyón, muller d'Alifonso I.
• A ilesia parroquial de "Nuestra Sinyora de l'Asumpción", obra barroca prencipiata en epoca d'o vicario Juan Marco Latassa y rematata en l'anyo 1784. Obra de l'arquitecto Agustín Sanz (anque atros dicen que ye obra d'a familia Yarza) tien planta central con forma d'ovalo.
• Respective a l'arquitectura civil destaca o "Palacio de l'Arcebispe", feito construir en 1477 por Ferrando II ta o suyo fillo Alonso d'Aragón, s'alza hue no mas d'a frontera. Atros casalicios d'os sieglos XVI y XVII tamién son importants, como a d'a familia Mur, a on se puet veyer o suyo escudo d'armas.
• Se puet plegar ta lo barrio y ta o Galacho con o trenet turistico "El Carrizal" que puya dende Zaragoza, con un recorrido de bels 4,4 km.

Fiestas

As suyas fiestas son a zaguera semana de chulio en honor a Sant Pantaleón.

Bibliografía

• Juslibol. Camino del Galacho. Folleto informativo. (Asociación de Mujeres de Juslibol y Concello de Zaragoza).

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Chuslivol.
• (es) Ta vesitar os Galachos de Chuslivol.

Barrios de Chuslivol-El Zorongo
Chuslivol | El Zorongo