Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Canidae
Diferents especies de canidos.
Denominacions populars
Canidos
Dende l'Eoceno
Clasificación cientifica
Eukaryota
Animalia
Chordata
Mammalia
Carnivora
Caniformia
Canidae
Descripción

Canidae ye una familia de mamiferos placentarios dentro d'a orden Carnivora y adentro d'esta en a suborden Caniformia. En as luengas romances o suyo nombre cientifico, Canidae, que ye en latín, tiende a adaptar-se como canidos.

Os canidos son animals carnivoros por lo regular, anque i ha especies que pueden minchar fruitos y atros productos vechetals con mas u menos frecuencia. A familia tiene tres subfamilias reconoixidas: Caninae, Hesperocyoninae y Borophaginae,[1][2] d'as cuals as dos zagueras son taxons fósils.[2] A la suya vegada Caninae se divide en dos tribus: Canini y Vulpini.[1][2] Existe especies de canidos en os cinco continents (sacando l'Antarctida).

Caracteristicas editar

Os canidos son una familia de canivoros muit adaptables, d'os cuals se'n troba miembros salvaches en os cinco continents y en ecosistemas muit diversos, que van dende disiertos dica selvas, y dende a montanya dica las planas. As suyas midas van dende o fénec, que gosa fer namás 24 centimetros de largo y pesar arredol de 0,6 kilogramos,[3] dica os lobos grisos mas grans, que plegan a midir 1,6 metros de largo y a pesar dica 79 kg.[4]

Toz son animals terrestres y siguen un esquema de forma corporal parellano, d'o cual podría meter-se-ne d'eixemplo a o lobo, anque as mesuras d'o mueso, as orellas, as patas y a coda varían a-saber-lo entre especies. A mayoría tienen as patas largas y bien feitas pa encorrer a las presas. As suyas codas son pobladas y a densidat y largura d'a cerra d'o suyo pelache gosa variar con as estacions de l'anyo.

A porción d'o morro ye mas important en os cranios d'os canidos que en os d'os felidos. L'arco zigomatico ye amplo, tienen una cresta lambdoide en a parte zaguera d'o cranio, y en bellas especies tamién i ha una cresta sachital en a crencha d'o cranio. As cuencas osias d'os uellos nunca zarran l'arco completo, sino que son ubiertas ta dezaga por a parte parietal.

Una atra caracteristica distinctiva d'os canidos ye a formación d'un nyudo de copula, pa lo cual toz os masclos tienen una estructura dilatable en a base d'o pene que se diz «bulbo glandar» u «bulbo d'o glande», y en bellas especies encaixa con un conchunto de musculos que prevocan lo estretimiento d'a vachina d'a fembra. D'esta forma, o pene queda atrapau adentro d'a vachina a malas que penetra de tot y entre que dura la copula, durando encara un ratet mas dimpués dica que as dos estructuras se tornan a relaixar. Esto fa que a parella de canidos quede unida tanimientres y dimpués d'a copula, d'una traza que ye bien reconoixible por qui l'haiga visto. Como eixemplo, en os cans domesticos tot lo proceso puede durar entre vente y trenta minutos.[5]

Muitos canidos son depredadors socials: fan parte de grupos numerosos u tamién grupos familiars. De regular forman parellas monogamas mas u menos estables, en as cuals es dos miembros colaboran pa cudiar a mainada. En bels casos, os fillos d'una litada se quedan con sus pais mientres son chóvens y tamién cooperan pa fer puyar a sus chirmanos de l'anyada siguient.

Historia evolutiva editar

Os Carnivora evolucionoron probablement a partir de miacidos fa arredol de 55 millons d'anyos, en zaguerías d'o Paleoceno. Bels 5 millons d'anyos dimpués o clado se dividiría en as dos subórdens principals: Caniformia y Feliformia. Fa arredol de 40 millons d'anyos ya heba amaneixiu o primer miembro d'a familia d'os canidos, en l'Eoceno.[2]

Referencias editar

  1. 1,0 1,1 (en) Miklosi, Adam (2015). Dog Behaviour, Evolution, and Cognition. Oxford Biology (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 103–107. ISBN 978-0199545667.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 (es) FUENTES-GONZALEZ y MUÑOZ-DURAN (2012); Filogenia de los cánidos actuales (Carnivora: Canidae) mediante análisis de congruencia de caracteres bajo parsimonia. Actual Biol 34 (96): 85-102.
  3. (en) Marc Tyler Nobleman (2007). Foxes. Marshall Cavendish. p. 35. ISBN 978-0-7614-2237-2.
  4. (en) Heptner, V. G.; Naumov, N. P. (1998), Mammals of the Soviet Union Vol. II Part 1a, Sirenia and Carnivora (Sea cows; Wolves and Bears), Science Publishers, Inc. USA., pp. 166–176, ISBN 1-886106-81-9.
  5. (es) ¿Por qué los perros quedan atrapados mientras se aparean?; consultau o 3 d'aviento de 2019.

Se veiga tamién editar

Enlaces externos editar