Diferencia entre revisiones de «Idioma celtibero»

Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
m como no da problemas, paso ta o bot, replaced: Sin dembargo → Sindembargo, ziudaz → ciudatz (2)
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{Luenga indoeuropeya|nombre=ZeltiberoCeltibero
|estatos=[[Peninsula Iberica]]
|territorios=[[Europa]]
Linia 6:
|p1=
|p2=
|familia=[[Luengas indoeuropeyasindoeuropeas|IndoeuropeyaIndoeuropea]]<br>
&nbsp;[[Luengas zeltasceltas|ZeltaCelta]]<br>
&nbsp;&nbsp;Continental<br>
&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''ZeltiberoCeltibero'''
|país=
|regulato=
Linia 16:
|sil=-}}
 
O '''zeltiberoceltibero''' yera una [[luenga zeltacelta]] [[Luengas paleoispanicaspaleohispanicas|paleoispanicapaleohispanica]] charrata en o zentrocentro-noreste d'a [[peninsula Iberica]] dica o [[sieglo I]].
 
== DistribuziónDistribución ==
Se charraba en zonas de bellas [[Provincias d'Espanya|provincias]] d'o centro y noreste d'[[Espanya]]: [[Provincia de Zaragoza|Zaragoza]], [[Provincia de Teruel|Teruel]], [[Provincia de Cuenca|Cuenca]], [[Provincia de Guadalachara|Guadalachara]], [[Provincia de Segovia|Segovia]], [[Provincia de Soria|Soria]], [[Provincia de Burgos|Burgos]] y [[A Riocha]], que en gran mida yeran zonas an l'arqueolochía documenta a [[cultura zeltibericaceltiberica]].
 
De seguro i eba enclaus en atras zonas d'Espanya, porque [[Plinio]] deziba d'os zelticoscelticos de ''Beturia'' (costa entre a Guadiana y o Guadalquivir) desziendendescienden d'os zeltibers[[celtibers]] y les se pareixen en ritos, luenga y nombres de ciudatz como ''Nertobriga''. Se sape tamién que i eba poblazions fortificatas por os zeltibersceltibers chunto a os [[ibers]] ausetans.
 
A parte de lo que deziba Plinio l'arqueolochía confirma más enclaus zeltasceltas d'afinidat zeltiberaceltibera en l'[[Algarbe]] (estelas) y [[Alentejo]] (zeramica con orichen posible entre os arebacos).
 
Enta l'uest d'a peninsula o zeltiberoceltibero yera en contacto con lenguas indeuropeyas de clasificazión polemica como o [[lusitano]], propia de etnias como os [[lusitans]], [[betons]] y puede que os [[bazios]].
 
== FuensFuents ==
Entre as fuens destacan:
 
* Os bronzes de ''Contrebia Belaisca'', actual [[Botorrita]].
* Inscripzions rupestres en o santuario de [[PeñalbaPenyalba de BillastarBellestar]], amán d'o lugar de Billastar[[Bellestar]], en a [[Comunidat de Teruel]], escritas en alfabeto latino.
* Inscripzions en as teseras d'ospitalidat, a más estensa a de Luzaga, en Guadalachara.
 
Linia 39:
* Toponimia y antroponimia.
 
== DescripziónDescripción ==
* '''Carauters arcaicos indoeuropeus''': O zeltiberoceltibero teneba arcaismos indoeuropeus que no apareixen en atra lengua zeltacelta:
**Chenitibos singulars d'os temas en o-, que ye –o en cuenta de –i.
**S'alzan os diftongos indoeuropeus –eu y –ei, (datibo ''Luguei'' de [[Peñalba de Billastar]]).
**Chenitibo –as d'os temas en a-
**Uso de conchunzions como ''kue'', ''nekue'', y a conchunzión uta, que tamién se conoxe en [[indoiranio]].
* '''CarautersCaracters arcaicos zeltasceltas comuns con o gaelico''': representaban feitos que enantes se trobaban en o protozelta[[protocelta]] que se charraba en Europa Zentral, que eboluzionoron ta atros carauters, pero que se conserboron en gaelico y zeltiberoceltibero por a posizión marchinal suya.
** O zeltíberoceltibero s'esfenziaba d'o lepontico, galo y d'as lenguas zeltasceltas de Britannia, (lenguas galobritónicas), y coincidiba con o gaelico, en que conserbaba a -Kw- indoeuropea, y no la transformaba en P-. Asinas en gaélico ''capeza'' se dice ''cenn'', (y se diziría de manera pareixita en zeltíberoceltíbero), en [[galo]] y en [[bretón]] se diz ''penn'', como en [[Uther Penn Dragon]]; en gaélico se diz ''Mac'', (fillo de), en galés se diz ''(m)ab''.
** Atra coinzidenzia con o gaelico yera que conserbaba a g- labiobelar.
** O gaelico mos puede serbir pa interpretar o nombre arebacos como bacc(i)os de l'est, igual que l'antigo reino de Arguill en [[Escozia]] que significa ''Oir Ghaedil'', gaelicos de l'est.
* '''CarautersCaracters arcaicos zeltasceltas comuns con o lepontico''': O zeltibericoceltiberico y o lepontico se pareixeban en que o zeltibericoceltiberico teneba un [[chenitivo]] singular –o, pa os temas en o-, y o lepontico lo teneba en –u, en cuenta de -i como en as atras lenguas zeltasceltas.
* '''Carauters comuns con o galo y o lepontico''': O zeltíberoceltíbero se pareixeba a o galo y a o lepontico en que teneba datibos[[dativo]]s plurals en –''bhos'', (-''bo'', -''bi'' en galo), y acusatibos –m, -n d'os temas en a-.
 
== Onomastica ==
*Bi ha toponimos zeltibersceltibers carauteristicos:
**Rematatos en -'''briga''', (pueyo, corona u mon fortificato): ''Nertobriga, Arcóbriga, Munébrega'', (antiga ''Mundobriga''). Sindembargo no siempre un topopónimo acabado en ''briga'' ye zeltacelta, [[BallabrigaVallabriga]] bienvien d'o latín ''Aprica'', abrigata
**Con a radiz '''''seg''''', (victoria): ''Segontia'' > [[Siguenza]], ''Segovia'' > Segovia, Sigueya, ''Seguisamo'' > [[Sasamón]].
**Con un superlativo en ''sama, xama'', visible en a diosa gala ''belisama'', tenemos a más de ''Seguisamo'', ''Uxama'', (la muito alta, en Soria, y tamién atra en tierras autrigonas) y ''Ledaisama'' > [[Ledesma]].
**Atros topónimos curiosos son ''Clunia'' > [[Coruña del Conde]], igual que [[a Coruña]] gallega, y ''Contrebia'', nombre de diferens ciudatz zeltiberasceltiberas.
*Se conoxen muitos antroponimos de zeltibersceltibers, pero se troban por tota a península, fuera y drentro de l'antiga Zeltiberia[[Celtiberia]]. Entre os zeltibersceltibers de tot ye ''Aius''.
*Son muito interesans os teonimos:
**'''[[Neton|Neito]]''': En o bronze de Botorrita sale ''Neito'', y corresponde con o dios irlandés ''Neit''
**'''[[Lug]]us''': o santuario de [[Peñalba de Bellestar]] li yera dedicato, apareixe mencionato en os bronzes de Botorrita, y en una lapida d'Uxama, ([[Burgo de Osma]]). Corresponde con o dios irlandés Lug, conoxito en tot o mundo Zeltacelta, [[León del Roine]] bien de ''Lugdunum''.
**'''Ocnioroco''': bi ha una lapida dedicata a ''Mercurius ocniorocus'' en [[Mont-reyal de Fariza]], (Zaragoza), corresponde a l'irlandés ''ogma'' y o galo ''[[ogmios]]''.
 
{{Luengas celtas}}
== Enrastres externos ==
*{{es}} [http://groups.msn.com/CeltohispanosyCeltoligures/lenguas.msnw ''Celtohispanos y Celtoligures'']
 
{{[[Categoría:Luengas zeltas}}celtas|Celtibero]]
 
[[Categoría:Luengas celtas|Zeltibero]]
 
[[de:Keltiberische Sprache]]