Diferencia entre revisiones de «Celtas»

Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
m →‎Romanizazión: como no da problemas, paso ta o bot, replaced: ziudaz → ciudatz
un articlo que bell día s'habrá de millorar, que nunca no he tenito inspiración. Yo lo examplé dende un chabiarticlo.
Linia 1:
[[Imachen:Ethnographic Iberia 200 BCE.PNG|thumb|200px|En azul as zonas d'influyenziainfluencia zeltacelta en a [[Peninsula Iberica]] prerromana en o 200 aC. [http://arkeotavira.com/Mapas/Iberia/Populi.htm].]]
{{Grafía_87}}
[[Imachen:Ethnographic Iberia 200 BCE.PNG|thumb|200px|En azul as zonas d'influyenzia zelta en a [[Peninsula Iberica]] prerromana en o 200 aC. [http://arkeotavira.com/Mapas/Iberia/Populi.htm].]]
[[Imachen:Ccross.svg|thumb|Cruz zelta]]
 
Os '''zeltasceltas''' son os pueblos que charran u charroron as [[luengas zeltasceltas]], y que en o [[sieglo I aC]] bi yeran presents dende [[Turquía]] dica [[Portugal]]. Iste termino ye d'orichen [[idioma griego|griego]] ("keltoi").
 
Os [[pueblos zeltasceltas]] actuals son [[BretañaBretanya|bretons]], [[Irlanda|irlandeses]], [[EscoziaEscocia|escozesesescoceses]], [[Isla de Man|maneses]] y [[galesgaleses]]es.
 
==O terminotermin zeltacelta==
O terminotermin zeltacelta s'ha feito serbirservir en diferensdiferents contextos y por ixo tien güéhué muitos y bariatosvariatos significatos:
 
* Os pueblos ditos zeltasceltas por os autors clasicos greco-romans.
* Os pueblos que se claman zeltasceltas a ellos mesmos.
* As [[luengas zeltasceltas]], formando un grupo definito por lingüistas modernos, drentro d'as luengas indoeuropeyas[[luengas indoeuropeas|indoeuropeas]].
* A [[cultura de La Tene]].
* Un estilo artistico d'a II Edat de Fierro.
* L'[[arte irlandés]] d'o sieglo I aC.
* BalorsValors actuals d'a soziedatsociedat occidental supuestaménsupuestament eredatosheredatos d'o erenzioherencio zelticoceltico.
* A [[mosica zeltacelta]].
 
Bi ha problemas con toztotz estos sentitos d'o terminotermin zeltacelta, porque son fruito de bellas obserbazionsobserbacions subchetibas desubchectivas d'autors clasicos y de l'atracziónatracción que exerzioronexercioron sobre os prerromanticos y romanticos europeus d'os sieglos [[sieglo XVIII|XVIII]] y [[sieglo XIX|XIX]].
 
BelsBells pueblos atlanticos actuals que charran lenguas zeltas seceltas s'identifican como zeltasceltas como efecto d'ixe romantizismoromanticismo d'o [[sieglo XIX]], pero no pareixe que se clamasen asinas en o periodo meyeval y antigo, como ye o caso d'os [[gallegos]].
 
Asobent d'identifica como celta aspectos relativos a países atlanticos u d'arias celtofonas d'as [[Islas Britanicas]]. Un termin més apropiato sería "irobretón" u "irobritonico".
== Romanizazión ==
[[Chulio Zésar]] conquerió [[Galia]] en o S I A.C. A conquista de Britania estió más lenta, y nunca no estió total. O gubierno local d'os romanos n'istas rechions aprofitó a nobleza local que enantes teneban o gubierno en os estatos tribals. A istituzión d'os druidas estió perseguita en os primers tiempos quan yeran un periglo politico.
 
== Romanización ==
Os abitans natibos se [[romanizazión|romanizoron]] y adautoron parte d'a forma de bida romana. O arte zelta incorporó elementos romanos, plegando a creyar-se un [[arte galo-román]]. A romanizazión estió más rapida en as ciudatz que en o meyo rural. Con a romanizazión o latín s'emplega más y más.
[[Chulio Zésar]] conquerió [[Galia]] en o S I A.C. A conquista de Britania estió más lenta, y nunca no estió total. O gubierno local d'os romanos[[romans]] n'istas rechions aprofitóaproveitó a nobleza local que enantes teneban o gubierno en os estatos tribals. A istituzióninstitución d'os druidas[[druida]]s estió perseguita en os primers tiempos quan yeran un periglo politico.
 
Os abitanshabitans natibosnativos se [[romanizazión|romanizoron]] y adautoronadaptoron parte d'a forma de bidavida romana. O L'arte zeltacelta incorporó elementos romanos, plegando a creyar-se un [[arte galo-román]]. A romanizaziónromanización estió más rapida en as ciudatz que en o meyo rural. Con a romanizazión o latín s'emplega más y más.
Lo mesmo se desbeniba con a cristianizazión. Se diz que cristianizazión forzata d'o meyo rural por obra de San Martín de Tours favorexió a latinizazión d'o meyo rural en os zaguers sieglos en o S IV.
 
Lo mesmo se desbenibadesveniba con a [[cristianizazión]]. Se diz que cristianizazión forzata d'o meyo rural por obra de San[[Sant Martín de Tours]] favorexió a latinizaziónlatinización d'o meyo rural en os zaguers sieglos en o S IV.
== Relichión zelta ==
A [[politeísmo zelta|relichión zelta]] yera una relichión [[politeísta]] de carauters [[politeísmo indoeuropeyo|indoeuropeyos]], con un sustrato que podeba remontar-se a la relichión astronomica d'os pueblos atlanticos que costruiban megalitos.
 
== Relichión zeltacelta ==
O feito que os zeltas no tenesen chunidat politica, no tenesen una literatura en común y estasen muito estenditos a nibel continental fazió que a relichión zelta no tenese a omocheneidat d'atras brancas indoeuropeyas como os griegos.
A [[politeísmo zelta|relichión zelta]] yera una relichión [[politeísta]] de carauterscaracters [[politeísmo indoeuropeyoindoeuropeu|indoeuropeyosindoeuropeus]], con un sustrato que podeba remontar-se a la relichión astronomica d'os pueblos atlanticos que costruiban megalitos[[megalito]]s.
 
O feito que os zeltasceltas no tenesen chunidat politica, no tenesen una literatura en común y estasen muito estenditos a nibelnivel continental faziófació que a relichión zeltacelta no tenese a omocheneidathomocheneidat d'a relichión d'atras brancas indoeuropeyasindoeuropeas como osa relichión politeísta [[politeísmo griegosgriego|griega]].
Bi eba un calendario lunar de 13 meses con fiestas sagratas 40 días dimpués d'os solstizios y equinozios, fiestas que o [[cristianismo]] ha conserbato.
 
Bi ebaheba un calendario[[calandario lunar]] de 13 meses con fiestas sagratas 40 días dimpués d'os solstiziossolsticios y equinoziosequinoccios, fiestas que o [[cristianismo]] ha conserbatoconservato.
Ye polemico, pero cuasi seguro, que os zeltas fesen [[sacrifizio]]s umans. A nibel simbolico o lumero 3 y os multiplos suyos apareixen de forma cutiana en a [[literatura]], a [[mitolochía zelta|mitolochía]], l'[[arte zelta|arte]] y a [[teolochía]].
 
Ye polemico, pero cuasiquasi seguro, que os zeltasceltas fesen [[sacrifiziosacrificio]]s umanshumans. A nibelnivel simbolico o lumero 3 y os multiplos suyos apareixen de forma cutiana en a [[literatura]], a [[mitolochía zeltacelta|mitolochía]], l'[[arte zeltacelta|arte]] y a [[teolochía]].
A [[mitolochía zelta]] ye complexa, poco conoxita pero muito rica y d'un carauter espezial, prou diferén d'a [[Grezia|griega]].
 
A [[mitolochía zeltacelta]] ye complexa, poco conoxitaconoixita pero muito rica y d'un carautercaracter espezialespecial, prou diferéndiferent d'a [[Grezia|mitolochía griega]].
Os zeltas de [[Galia]], [[Britania]] e [[Irlanda]] desembolicoron l'istituzión relichiosa d'os [[druidas]] en un periodo tardano d'a [[cultura de la Tene]], y continoron esistindo en o periodo román.
 
Os zeltasceltas de [[Galia]], [[Britania]] ey [[Irlanda]] desembolicoron l'istituzióninstitución relichiosa d'os [[druidas]] en un periodo tardano d'a [[cultura de la Tene]], y continoron esistindoexistindo en o periodo [[Imperio Román|román]].
 
{{Commons|Celts|os zeltas}}