Diferencia entre revisiones de «Vlacos»

Os '''blacosvlacos''' son os pueblos de luenga [[luengas neolatinas|neolatina]], que abitan os [[Balcans]] como continadors d'a poblazión romanizata que i eba enantes d'as embasions d'os pueblos d'as estepas, os pueblos chermanicos y espezialment os [[pueblos eslavos|eslavos]]. Dende a formazión d'o estato unificato de [[Rumanía]] o termin blacovlaco s'aplica sobretot a os que biben fuera de [[Rumanía]] e a los pastors [[transuanzia|trasuants]].

As luengas que parlan os blacosvlacos son o [[idioma rumán|rumán]] (dacorrumán), [[idioma arrumán|arrumán]], [[idioma meglenorrumán|meglenorrumán]], [[idioma istriorrumán|istriorrumán]], que d'alcuerdo con bels puntos de bista forman parte d'una mesma luenga e d'alcuerdo con belatros son luengas diferents con un mesmo orichen en a latinidat d'os Balcans e Baixo Danubio con un [[sostrato lingüistico|sostrato]] [[idioma daco|geto-daco]] e trazio. Os [[dalmatas]] encara que abitaban una parte d'os Balcans no yeran blacosvlacos e lur luenga se relaziona més con o italián, no tenendo sostrato geto-daco ni trazio.

A parabra ''vlah'' ("blacovlaco") ya ye documentata en [[antigo eslavo eclesiastico]] con o significato de "román d'orichen". O termin ''vlasi'' ("blacosvlacos") ye en o suyo orichen un [[exonimo]], a traza como os eslavos diziban a las poblazions romanizatas sozmesas a los pueblos barbaros. Os eslavos lo prenioron d'os [[pueblos chermanicos|chermanicos]], que diziban ''walha'', ''walhos'' primero a los zeltas, (por estar os [[bolcos]] os primer pueblos [[pueblos zeltas|zeltas]] que se troboron en a suya migrazión ta o sur), e dimpués d'a romanizazión d'os zeltas, a toz os pueblos de luenga latina u romanizatos.

[[Imachen:Valaques-Vlachs.jpg|thumb|left|250px|Brancas e migrazions historicas d'os blacosvlacos]]

Carlo Tagliavini comenta que dende o punto de bista politico e istorico-churidico as primeras fitas d'os rumans en a organizazión estatal se fazioron en "simbiosis" con os eslavos. Os blacosvlacos partizioron en a rebuelta anti-bizantina que lebó a la formazión d'o [[Segundo Imperio Bulgaro]], gobernato a lo prenzipio por a [[dinastía d'os Asans]] d'orichen blacovlaco. Ioniţa, d'a familia d'os [[dinastía d'os Asán]] se fazió coronar o 8 de nobiembre de 1204 como "rei d'os bulgaros e d'os blacosvlacos".<ref name="ReferenceA">[[Carlo Tagliavini]] LOS ORÍGENES DE LAS LENGUAS NEOLATINAS. INTRODUCCIÓN A LA FILOLOGÍA ROMANCE. Fondo de Cultura Economica.</ref>

En tiempos d'o dominio cruzato en o [[Imperio Bizantín]] os blacosvlacos de Grecia formoron un chicot estato que conoxió o biachero [[Benchamín de Tudela]], [[Blaquia la Gran]], que dimpués s'adhibió a lo [[Imperio Bizantín]] recostruito por os [[Paleologos]]. Os almogabars conoxioron a los blacosvlacos de Blaquia la Gran en a suya migrazión dende [[Gallipoli]] ta [[Ducato de Neopatria|Neopatria]].

En o sieglo [[sieglo XIII|XIII]] bi ha rastros, encara que poco seguros de formazions politicas eslavo-blacasvlacas de poca importanzia en a [[Dobrucha]], mientres a lo norte d'o [[Danubio]], en as marguins de Transilbania a monarquía ongara estendillaba continament o suyo poder destruindo u asimilando os chicos boibodatos locals. Un diploma de 1247 d'o rei d'Hongría [[Bela IV]] atestigua a presenzia d'un [[boibot]] d'os [[oltens|blacosvlacos d'Oltenia]] e parte d'o [[Banato]] dito Seneslau, a qui o mesmo rei Bela IV reconoxeba zierta independenzia, sin que estase esento de pagar [[treudo]].<ref name="ReferenceA"/>

Estió dimpués d'a embasión mongola d'o sieglo XIII quan os blacosvlacos podioron formar os primers estatos sobirans propios d'una estansión important. En o sieglo XIV amanexioron os prenzipatos de [[Prenzipato de Blaquia|Blaquia]] e [[Prenzipato de Moldavia|Moldavia]], que conquirioron territorios a os [[mongols]] (u dimpués [[tartres]]) d'a [[Orda d'Oro]].

Estos prenzipatos cayoron baixo sobiranía turca otomana, a tamas d'a resistenzia de [[Vlad Tepes]] en Blaquia e d'[[Esteban lo Gran]] en Moldavia de l'aduya d'a [[Hongría]] de [[Matías Corvín]] ([[blacovlaco de Transilbania]]) e de [[Polonia]].

A fins d'o sieglo XVI [[Miguel lo Brabo]] podió formar un efimero estato con Blaquia, Moldavia, [[Transilbania]], pero fue esclafato por os [[Imperio Austriaco|austriacos]]. En o sieglo XVIII muitos blacosvlacos d'a ribera sud d'o Danubio, (parlants d'o dacorrumán), en o norte de Bulgaria emigroron t'a ribera norte, establindo-sen en o [[Prenzipato de Blaquia]].

A fins d'o sieglo XIX o [[Imperio Ruso]] contribuyó a creyar un estato de mayoría blacavlaca con os prenzipatos de Moldavia e Balaquia dito [[Rumanía]]. A funzión d'este estato yera a de [[estato tampón|tampón]] entre o [[Imperio Ruso]] e o [[Imperio Otomán]].

En o sieglo XIX fueras de [[Rumanía]] os blacosvlacos yeran ixemenatos por toz os Balcans e dica en [[Morabia]] e sud de [[Polonia]]. As guerras balcanicas e un estato rumán més grant e fuerte dimpués d'a [[Primera Guerra Mundial]] fazioron que muitos blacosvlacos se refuchiasen u emigrasen ta Rumanía, a lo tiempo que en o sieglo XX muitos blacosvlacos que han quedato fuera de Rumanía s'han asimilato a la poblazión cheneral d'a zona que abitan. A guerra civil griega d'o sieglo XX ha perchudicato muito a los blacosvlacos, con grants destruzions en a suya tierra.