Diferencia entre revisiones de «Matías Corvín»

Contenido eliminado Contenido añadido
astí rendrezo florín a "florín hongaro"
Sin resumen de edición
Linia 1:
[[Imachen:Matei Corvin Johannes de Thurocz f137.jpg|thumb|right|Matías Corvín - ilustraziónilustración en a pachina d'un incunable eslavacoeslovaco de Ioanes de Thurocz u Thuróczy János.]]
{{Grafía_87}}
[[Imachen:Matei Corvin Johannes de Thurocz f137.jpg|thumb|right|Matías Corvín - ilustrazión en a pachina d'un incunable eslavaco de Ioanes de Thurocz u Thuróczy János.]]
 
'''Matías Corvin''', naixito o [[23 de febrero]] de [[1443]] en [[Cluj]] (güéhué [[Rumanía]]) ey morió en [[BienaViena]] (güéhué [[Austria]]) o [[6 d'abril]] de [[1490]], ye un rei d'[[Hongría]] d'orichen [[blacosvlacos transilvans|blacovlaco]] que reinó dende [[1458]] dica [[1490]] ey ye considerato como uno d'os millors monarcas que ha tenito ixe estato d'Europa zentrocentro-oriental.
 
En [[idioma rumán|rumán]] li dizendicen ''Matia Corvin'', ''Matei Corvin'' u ''Corvinul'', encara que o suyo nombre de naxenzianaixencia ye ''Matia de Hunedoara''. En [[idioma hongaro|ongaro]] li dizendicen ''Hunyadi Mátyás'', en [[latín]] s'escribe ''Matthias Corvinus'', en [[Idioma serbocroata|crobatecrovate]] ''Matija Korvin''.
 
Yera o segundo fillo de [[Iancu de Hunedoara]], conoxitoconoixito caudiello melitarmilitar d'orichen blacovlaco que esdebenióesdevenió rechent d'Hongría dimpués d'unas esitosasexitosas campañascampanyas melitarsmilitars cuentracontra o [[Imperio Otomán]], dixando a lo suyo fillo un reino estable ey seguro. A madre de Matias Corvín yera d'a nobleza meya [[transilbaniatransilvania|transilbanatransilvana]] ey se clamabadiciba ''Erzsébet'' u ''Elisabeta''.
 
Lo baltizoronbaptizoron como ''Matia'' ("Matías") porque ye naixito o día 24 de febrero, o día que en o calendario catolico-román se zelebracelebra a l'[[ApostolApóstol Matías]]. SindembargoManimenos como o nombre "Matías" no ye frecuentfrequent en [[idioma rumán|rumán]] o suyo nombre se confundió con ''Matei'' ("Mateu").
 
Dimpués d'a muerte de Iancu de Hunedoara a oligarquía ongarahongara prenió o poder de nuebonuevo. O rei [[Ladislau lo Postumo]] estió o gobernador nominal, pero de feito qui mandaba yeran tres familias: os ''Garai'', os ''Ujlaki'' ey os ''Cillei'', que prebaban d'eliminar a influyenziainfluyencia d'os Hunedoara. D'esta traza combenzioronconvencioron a lo chobenchóven rei que ordenase l'asesinato (por escabezamiento) de ''Lászlo'' ("Ladislau"), fillo mayor de Iancu de Hunedoara. Lo fillo menor, Matias, encara un nino, fue ascape meso en una fosqueta. Dimpués encomenzó una guerra civil. O rei adoleszentadolescent fuyó ta Boemia[[Reino de Bohemia|Bohemia]], lebando-se a Matias de Hunedoara con él. Elsabeta Szilágy, biduavidua de Iancu de Huneoara organizó exerzitosexercitos fidels a lo suyo marito conseguindo rematar a guerra civil con a bitoriavictoria sobre os exerzitosexercitos d'as grans familias nobles. O rei Ladislau lo Postumo fue executato, chunto con muitos d'os que lo combenzioronconvencioron pa que executase a Ladislau de Hunedoara. A Dieta NazionalNacional fue reunita en Buda pa esleir o nuebonuevo rei. En presenziapresencia d'os exerzitosexercitos d'a Casa de Hunedoara, acantonatos en a ribera d'o [[Danubio]], alabezalavez chelato, fue esleito o rei Matías, a la edat de 18 añatasanyatas, que encara ebaheba d'estarde ser rescatato ey tornar de Praga.
 
Matías Corvin gobernó como rei de Hongría 32 añatasanyatas ey lo suyo reinato estió uno d'os periodos més brillants d'a historia d'Hongría. L'alta aristocraziaaristocracia sindembargomanimenos no beyóveyó con güenosbuenos güellosuellos a presenziapresencia d'un miembro d'a baixa nobleza en oa cadiera tronoreyal d'Hongría ey cospiroron pa destronar-lo. D'alcuerdo con a leyenda, os grans nobles aberbanhaberban conseguito posar o plan en prauticapractica con l'aduya d'a reina [[Beatriz d'Aragón|Beatriz]], a muller d'o rei. O medico d'a reina tratabatractaba de reumatismo a lo rei Matías emberenandoenverenando-lo con [[plomo]], d'esta traza o rei Matías morió lentament, de [[saturnismo]], enantes de plegar a la edat de 50 [[añataanyata]]s.
 
Matías estiófue educato en italián. Dimpués de descubrir as ideyas d'o [[RenaximientoRenaiximiento]] empentó a influyenziainfluyencia cultural italiana en [[Hongría]]. Buda, [[Esztergom]], [[Székesfehérvár]] ey [[Visegrád]] estioron ziudazciudatz que se benefizioronbeneficioron d'a estabilidat d'un sistema de salut publica y educazióneducación, ey tamién d'un sistema churidico baixo o reinato de Matías Corvín. Estió un reconoxitoreconoixito ey cheneroso mezenas[[mecenas]] d'artistas italians como [[Galeotto Marcio]] ey d'Europa occidental, que estioron estreitament ligatos a la cort suya. A suya biblioteca, a Biblioteca Corviniana, yera a mayor colezióncolección europeyaeuropea de cronicas historicas ey treballos filosoficos ey zentificosscientificos en o sieglo XV, con més de 5000 exemplars, podendo-se balorarvalorar cadagún més de 1000 [[florín hongaro|florins]] d'oro.
 
O suyo reinato ye considerato como un d'os més gloriosos capítols d'a historia d'[[Hongría]], marcato por as campañascampanyas melitarsmilitars bitoriosasvictoriosas d'o suyo temito ''Fejete sereg'' u "exerzitoexercito negro". Hongría conoxióconoixió en ixas embueltasenvueltas de Matías CorbínCorvín a suya mayor estensiónextensión, (con una muga ueste dende o sudueste d'Alemanya dica Dalmazia[[Dalmacia]] ey una muga este dende Polonia dica l'actual Bulgaria). Matías dirichió chuntos os reinos de Morabia[[Moravia]], [[Silesia]], Lusazia[[Lusacia]] como unión presonal (os tres en 1468/1469/1479-1490) ey la [[baixa Austria]] (1477/1485-1491). Parlaba [[idioma hongaro|ongarohongaro]], [[idioma rumán|rumán]], [[idioma italián|italián]], [[idioma serbocroatacrovate|croatacrovate]], [[idioma latín|latín]], ey més tarde [[idioma alemán|alemán]], [[idioma checo|checo]], [[idioma eslovaco|eslovaco]], asinas como atras [[luengas eslavas]]. O rei Matías ye remembrato encara güeihuei, en muitos relatos ey cantas populars, como un gobernant muito intelichent ey dreito.
 
Matías Corvín estió qui ordenó meter en garchola a lo [[boibotvoibot]] de Balaquia[[Vlaquia]] [[Vlad Ţepeş]] quan li demandó aduya cuentracontra os otomans. SindembargoManimenos Matías lo aduyó a recuperar o tronopoder deen BalaquiaVlaquia. [[Esteban o Gran]] de Moldabia[[Moldavia]] atacó Hongría dimpués de firmar a paz con Polonia, y en una batalla Matías fue ferito por tres sayetas ey una lanza.
 
{{DEFAULTSORT:Matias 01 d'Ongria}}