Diferencia entre revisiones de «Croatas»

Contenido eliminado Contenido añadido
Linia 39:
 
== Historia ==
=== EtnochenesisEtnochenesi ===
[[Imachen:02 Ferdinand Quiquerez Dolazak Hrvata k moru.JPG|thumb|left|L'arribata d'os crovates a la mar.]]Existe a teoría que os primers crovates yeran una tribu [[alans|alana]] eslavizata. Bells estritos arabes d'os sieglos IX y X mencionan un país eslavo a lo norte d'os [[Carpatos]] dito ''Jordab'' u ''Jravat'' <ref>[[Gabriela Makowiecka]], [[Estanislao Macowiecki]] ''La Cultura Eslava'' Editora Nacional</ref>, que os historiadors situan en l'aria de [[Cracovia]] y dicen "Croacia Blanca". [[Costantín Porfirocheneta]] afirma que o emperador Heraclio clamó a los crovates pa que s'establisen en as riberas d'o [[río Drave|Drave]] y [[río Save|Save]] entre os anyos 630 y 640. Os crovates feban d'etnia-tampón entre o [[Imperio Bizantín]] y o [[Avaros|Khanato Avaro]].
 
Linia 58:
En 1683 os otomans son derrotatos en o [[Sitio de Viena]] y encomienzan a retacular debant d'os [[Imperio d'Austria|austriacos]]. En 1699 por o [[tractato de Karlowitz]] a Croacia propiament dita y o norte d'[[Eslavonia]] dixan d'estar en o [[Imperio Otomán]] y pasan a lo Imperio Austriaco. O sud d'Eslavonia pasa a lo [[Imperio Austriaco]] en 1718 por o [[tractato de Passarowitz]]. En ixos mesmos tiempo [[Republica de Venecia|Venecia]], aligata d'Austria s'anexiona as tierras interiors de [[Chadra]] y [[Split]].
 
Dimpués d'estos tractatos os territorios d'os crovates son de tot en a muga con a rechión de [[Bosnia Otomana|Bosnia]] d'o Imperio Otomán. En o que dende ixe inte se conoix como "Bosnia" ye tanto a cuenca d'o río [[Bosna]] (actual Bosnia Oriental) como territorios antigament d'os crovates (actual Bosnia Occidental). Os austriacos creyan en os países crovates os [[confins militars]], en 1702 en [[Eslavonia]] y en 1737 en a Croacia propiament dita. Bi ha una Croacia militar y una Croacia civil dica 1878, quan se suprime a organización militar d'a zona. Dimpués d'o retacule d'os turcos os musulmans fuyen. A despoblazióndespoblación producita por as guerras y a emigración de población musulmana se compensa con a inmigrazióninmigración de crovates y tamién de [[serbios de Croacia|serbios]]. Una rechión con muita población serbia será conoixita como ''[[Krayina]]''.
 
Entre 1809 y 1813 os países Crovates a lo sud d'o [[río Save|Save]] perteneixeban a las [[Provincias Ilirias]] creyatas por [[Napolión]]. Bi habrá crovates adeptos d'o [[ilirismo]]. En 1815 se torna a la situación anterior, pero [[Istria]] y [[Dalmacia]] pasan a depender d'[[Imperio Austriaco|Austria]].
 
=== Croacia en o Imperio Austro-Hongaro ===
En 1848 esclata una revolución en Hongría. Os crovates presentan unas reivindicazionsreivindicacions a los [[Imperio d'Austria|austriacos]] y esleyen como ''ban'' a lo coronel Jelacic, d'o [[exercito austriaco]], ''ban'' reconoxito por o emperador. Encara que en chunio ye destituito, recupera as funcions en setiembre. Dende ixe inte as tropas crovatas luitan con os austriacos contra os [[hongaros]], dica que os hongaros se rinden en agosto de 1849. Dimpués Croacia y tot o [[Imperio Austriaco]] ye baixo a politica reaccionaria de Bach.
 
O compromís austro-hongaro de 1867 dixa [[Istria]] y [[Dalmacia]] en [[Cisleitania]] (administrata por [[Viena]]) y [[Eslavonia]] y a Croacia propiament dita en [[Transleitania]], (administrata por [[Budapest]], ye dicir, por os hongaros). Os crovates invocan os ''Pacta Conventa'' de 1102 y n'obtienen en noviembre de 1868 un copromís hongaro-crovate. Croacia conserva a suya dieta, o uso d'a luenga, administra de modo autonomo a educación, o culto y a chusticia, pero pa atros afers a dieta crovate nombra diputatos que tienen [[escanyo]] en o parlamento hongaro. A ciudat de [[Fiume]] ye o solo puerto maritimo de Transleitania y ye unita dreitament a Hongría.
 
Quan [[Iván Mazuranic]] yera ''ban'' i heba estabilidat y se creya una universidat en Zagreb en 1874, pero en 1878 as tropas austro-hongaras ocupan [[Bosnia-Herzegovina]] y o gobierno hongaro consigue que os [[Habsburgo]] supriman os [[confins militars]], y con ixo os [[privilechio]]s d'a chent que defendeba a muga, muitos d'ellos [[serbios]]. Baixo o ''ban'' Khuan-Héderbáry, que yera un [[mainate]] hongaro con muitas tierras en [[Eslavonia]] bi ha una mala politica con corrupción y prebatinas de maguiarizaziónmaguiarización entre 1883 y 1893. Tot ixo fa que os crovates sigan seducitos por o [[ilirismo]] y una unión yugoslava (eslavos d'o sud), ideya encarnata en a presona de [[Josip Strossmayer]], bispe de [[Diakovo]].
 
=== Reino de Serbios, Crovates y Eslovens u Primera Yugoslavia ===
Linia 76:
En o sud Yugoslavia y Italia se disputan [[Istria]] y [[Dalmacia]]. En 1919 uns voluntarios italians prenen [[Fiume]], y ye declarata ciudat libre. En 1920 o [[tractato de Rapallo]] atribuye [[Chadra]], tota [[Istria]] y bellas islas d'a redolata a Italia. En 1922 a [[Italia Faixista]] ocupa Fiume, feito reconoixito por [[Yugoslavia]] en 1924 por l'alcuerdo de Roma.
 
Si os crovates heban estato adeptos d'o [[ilirismo]], os serbios teneban atra concepción de Yugoslavia. Os nacionalistas serbios consideraban que fendo part Serbia d'o bando vencedor, teneban dreito a gobernar sobre os atros pueblos eslavos de Yugoslavia, que heban estato en o [[Imperio Austro-Hongaro]] y no yeran independients. En Bosnia os serbios saqueyan localidatz musulmanas, y muitos musulmans [[bosnians musulmans|bosniacos]] fuyen ta Turquía. O centralismo serbio fa que os crovates queden desencantatos con o ilirismo. En 1925 ye engarcholato [[Stjepan Radic]], cabo d'o partito campesín crovate, y ye asesinato en o mesmo Parlamento en 1928. En 1933 o suyo succesor [[Macek]] tamién ye engarcholato. Ye o inte que amanix un nacionalismo crovate d'inspirazióninspiración [[faixismo|faixista]] baixo a dirección de [[Palevic]] y que prene o nombre d'[[ustaixa]] por os antigos soldatos d'a muga con os otomans. O [[9 d'octubre]] de 1934 os ustaixas asesinan a lo rei [[Aleixandre de Yugoslavia|Aleixandre]] de Yugoslavia. Quan se desfa Checoslovaquia os serbios e crovates alcuerdan creyar a [[Banovina Autonoma de Croacia]], y una part de Bosnia con población crovate (Posavina y Herzegovina occidental sobretot) pasa a fer part de Croacia. Macek pasa a fer parte d'o gobierno yugoslavo en 1941.
 
=== A Croacia independient en a segunda Guerra Mundial ===
Linia 96:
O [[23 d'aviento]] de [[1991]] [[Alemanya]] reconoix a independencia de Croacia, feito que obliga a fer-lo o 15 de chinero a totz os países d'a CEE, dica estatos reticents como Espanya, que chugaba un papel anti-crovate y pro-serbio. En abril de [[1992]] os cascos azuls d'a [[ONU]] encomienzan a prener posicions en as zonas ocupatas por os serbios. En mayo de 1992 Croacia ye admesa en a ONU. A seu d'o mando d'os [[cascos azuls]] ye prevista que siga en [[Sarajevo]], pero quan s'aturan os combates en Croacia esclata a guerra en Bosnia-Herzegovina. Dende as suyas posicions en Bosnia-Herzegovina os serbios tamién atacaban ciudatz de Croacia como [[Slavonski Brod]] y [[Dubrovnic]].
 
En a guerra de Bosnia-Herzegovina musulmans bosnios heban confiato en a comunidat internacional y os crovates locals s'heban preparato pa a guerra. Os guerrillers serbios y o exercito troban menos resistencia y tamién fan mortaleras en as zonas baixo o suyo control, pero o apoyo d'Estatos Unitos a la causa musulmana fa que ya totz os países occidentals ya no apoyen a causa serbia, (que encara tendrá a Rusia como aligata), y que a opinión publica tienga en cuenta agora os crimens de guerra serbios, as violacions masibasmasivas, ecetra....Una millor preparación pa una guerra que se veyeba inminent y l'aduya de Croacia y a suya esperiencia melitar permitió a los crovates de Bosnia y Herzegovina resistir millor os ataques serbios que a población musulmana, manimenos tamién i habió muitas baixas y se perdioron ciudatz como [[Bosanski Brod]] en [[Posavina]]. Os crovates plegoron a prener o control de Herzegovina Occidental y d'amplas zonas de Bosnia Central, dica en localidatz de mayoría musulmana como [[Kiseljak]].
 
I habió conflictos armatos intermitents en 1993 a una escala menor que en 1991 y 1992 que fuoron més exitosos p'as fuerzas crovatas. Os crovates podioron recuperar territorio e protecher as ciudatz de [[Chadra]] y [[Gospić]] d'ataques serbios, pero entre l'alto o fuego de 1992 e as ofensibas crovatas de 1992 a luita yera limitata y as accions militar se reducioron a dos semanas en ixas tres anyatas y meya.<ref name="FFZG">[http://www.ffzg.hr/hsd/polemos/drugi/d.html (Croatian) War in Croatia 1991-95, Part II].</ref>
Linia 109:
En Bosnia os crovates dixan d'estar aligatos d'os musulmans en 1993 y encomienzan unos combates en os que a población musulmana, més lumerosa, va prenendo o control de muitas ciudatz de Bosnia central ([[Travnik]], [[Vares]]), y tamién de Herzegovina central, ([[Jablanica]], [[Mostar]] oriental), y encara que enantes os crovates heban aduyato a salvar-se d'os serbios a muitos musulmans, que podioron trobar refuchio en ciudatz como Mostar, a opinión publica internacional yera de part d'os musulmans y en cuentra d'os crovates. Os países occidentals presionaban pa que os musulmans y crovates formasen una federación crovata-musulmana, pero os combates yeran dificils d'aturar.
 
En 1995 Os crovates van ocupando os territorios y enclaus on a posición serbia ye menos fácil de defender: primero en mayo a [[Eslavonia Occidental]] ([[OperaziónOperación Flash]]), y dimpués en agosto de 1995 [[Krayina]] ([[Operación Tronata]]). Por miedo a represalias os serbios fuyen en masa de totas estas rechions. A recuperación de Krayina permite liberar d'a presión melitar a los musulmans de [[Bihac]], y os serbios encomienzan a retacular en Bosnia Occidental. Os crovates de Bosnia recuperan [[Jajce]], perdito quan os musulmans y crovates combatiban por [[Travnik]]. O [[21 de noviembre]] de 1995 Estatos Unitos fuerza a un alcuerdo de paz en [[paz de Dayton|Dayton]], os crovates de Bosnia son obligatos a fer parte d'una [[Federación Crovata-Musulmana]] dentro de Bosnia-Herzegovina, a més han de ceder as zagueras localidatz que controlaban de [[Posavina]] a la republica serbo-bosnia de Bosnia-Herzegovina.
 
== Referencias ==