Diferencia entre revisiones de «Pleitas»

Contenido eliminado Contenido añadido
Estrallito d'a pachina ofizial d'o Conzello de Pleitas e d'a gran Enziclopedia Aragonesa e transtalito a ro aragonés
Sin resumen de edición
Linia 29:
 
{{Municipios Ribera Alta de l'Ebro}}
Istoria Conoxita de Pleitas.
 
N’o sieglo XII Pleitas estió lugar de senyorío de Ximeno d’Arenoso. En 1266, a suya biuda Donya Elpha Pérez, donó a Billa e ro suyo castiello a ra Orden de San Chuan de Xerusalén. Ista dada no estió esenta de polemica ya que en 1272 sentenzió sobre ro reconoximiento d’os dreitos d’a Orden de San Chuan, en relazión con as discrepanzias surtidas con García Ortíz de Azara, produzéndo-se ra entrega d’o castiello e billa de Pleitas a ro Comendador de Zaragoza poco dimpués, concretamén en 1274. Dende iste inte, a billa de Pleitas estió binculata a ra Orden de San Chuan de Xerusalén, con lazos de dependenzia senyorial mientres más de 500 anyadas.
 
Ista poblazión, como acayezió con muitas poblazións d’a Bal d’o Xalón, estió abitata per musulmáns como asinas lo contrimuestra un reconoximento, en 1498, en fabor d’o Sinyor de Luceni per parti d’a Alchama de moros de Pleitas. A suya poblazión musulmana se rebeló en 1589 trancando-se n’o castiello e estando benzita per o Exercito Reyar a ro mando de Alonso Zeldrán Con l’Auchata d’os moros acayezita en 1610, Pleitas debió quedarse cuasi sin d’abitáns, estando menister ra cautazión de nueus pobladors, cualos azeptoron en 1616 as eredaz e tierras que lis correspondioron.
 
A Orden de San Chuan abió en Pleitas muitos biens e dreitos, antimás d’a capazidá d’impartir chustizia. Dentré os biens poseyitos emos constanzia d’un molín fariner, data que, per atra parti, mos informa d’a importanzia que’n abió n’a zona ro cautibo de zerials.
 
Os reganos abioron gran protagonismo a ro largo d’o tiempo. Ya en 1316 se produxo una sentenzia albitral, data por Peirod de Luna, Arzebispe de Zaragoza, sobr’os dreitos e usos d’as auguas n’a zeica de Pleitas, Pedrola, Luzeni e Urreya de Xalón. Ista sentenzia albitral encara eba bixenzia en 1626, pos á era se recorrió ta emplantillar a redificazión d’o Azút e zeica clamatos de Pleitas. En 1820, estioron aprebatas estioron aprebatas as Ordenanzas ta ro gubierno d’a zeica de Luzeni, Boquinyeni, Plasenzia, Bardallur,Pleitas, Pedrola e Figueruelas.
 
No ye muito lo que se conoxe sobre ro pasau de Pleitas, estió posiblemén a Baltas musulmana e n’anyada 1274 bi-ha constanzia de clamar-se Pleytas. A suya poblazión musulmana se rebeló en 1589 trancando-se n’o castiello e estando benzita per o Exercito Reyar a ro mando de Alonso Zeldrán. As notas anteriormén esposatas pueden estar ro primer punto de marcha ta suzesibos treballos de rechira, que premitan un mayor conoximiento d’as particularidaz d’ista antiga poblazión aragonesa. Se puede asegurar ra larga binculazión con ra Orden de San Chuan de Xerusalén, de seguras, dica ra primera metá d’o sieglo XIX, consonando iste inte con o enanto de disoluzión d’o reximen senyorial en Espanya, e ro carauter eminenmén agricola d’a poblazión, n’a que chugó un importán paper o regano.
 
[[Categoría:Localidatz de Zaragoza]]