Diferencia entre revisiones de «Unión Polaco-Lituana»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (-necsio +nexio)
AraBot (descutir | contrebucions)
Sustituyindo..., replaced: baxo → baixo, Baxo → Baixo
Linia 1:
{{Grafía_87}}
[[Imachen:Lietuva ir Lenkija.Lithuania and Poland 1387.png|200px|thumb|Polonia e Lituania en 1387]].
'''Unión Polaco-Lituana''' ye un termino que se fa serbir pa referir-se a l'aliganza que formoron o [[Reino de Polonia]] e o [[Gran Ducato de Lituania]] baxobaixo un mesmo monarca en [[unión presonal]] dende a [[Unión de Krewo]] en [[1385]] e que conduzió a la creyazión d'a [[Republica d'as Dos Nazions]] en a [[Unión de Lublin]] (1569).
 
En 1386 se desbinió o casamiento reyal d'[[Eudobichis]], filla d'o rei de Polonia [[Loís d'Anchú]] e lo gran duque [[Jogaila]]. Jogaila se combierte a lo [[catolizismo]] e fue esleito rei de Polonia con o nombre de [[Ladislau II Jagellón]]. Os lituans e os polacos s'eban unito pa fer frent un enemigo común, a Orden Teutonica e teneban como enemigos comuns tamién a os [[Orda d'Oro|tartres]] d'a [[Mar Negra]]. En 1399 muere Eudobichis y o tractato de Bilna de 1401 establió o mantenimiento indefinito d'a unión presonal entre Polonia e Lituania. Ye o prenzipio d'a Unión Polaco-Lituana, en a que se respetaban as diferenzias entre os dos estatos, que yeran gobernatos por o mesmo rei. Esta nueba entidat representó en a suya epoca una potenzia important.
 
En o reinato de Ladislau II Jagellón (1386-1434) os polacos, lituans e rutens benzen a los [[caballers teutonicos]] (que eban ocupato [[Samotichia]]) en a [[Batalla de Tannemberg]] (1410). BaxoBaixo o reinato de [[Vytautas]] o [[Gran Ducato de Lituania]] s'estendilla dica plegar a la costa d'a Mar Negra.
 
[[Casimiro IV]] reinó dica 1492 e apoyó rebueltas cuentra os caballers teutonicos: d'os nobles polacos en Pomerelia, d'os burgueses de Prisia e d'os marins de [[Dánzig]], (1454-1466) a guerra d’as treze añatas, que remata por a tractato de Torún, por o que Polonia recupera l’azeso a la Mar Baltica: a Orden Teutonica esdebién basalla d’o rei de Polonia e ha de zeder Pomerelia, Danzig e Varmia (Ermland).
Linia 13:
A fins d'o sieglo XVI a Unión Polaco-Lituana encomienza a perder a echemonía en Europa Zentro-Oriental por a presenzia en a eszena de dos potenzias que son puyando: o Imperio Otomán e Moscobia, futuro Imperio Ruso.
*Os otomans prenen o control de [[Moldabia]] (que se disputaban Hongría e Polonia), e ye o mesmo [[Solimán o Magnifico]] qui la sozmete. Tamién a costa d'a Mar Negra caye en poder otomán. En 1475 conquieren o sud d'a Peninsula de [[Crimeya]] a los [[republica de Chenoba|chenobeses]] que fan d'o Canato de Crimeya o suyo protectorato, e pa creyar un corredor terrestre en 1484 s'anexionan [[Buchac]] (o sud de [[Besarabia]], que yera d'o prenzipato de Moldabia) y en 1526 [[Jedisán]], que [[Vytautas]] eba adibito un sieglo enantes a Litania. En o corredor terrestre de Buchac e Jedisán asientan [[nogais]]. Tamién en 1526 os otomans benzen a los hongaros en [[Batalla de Mohacs|Mohacs]] e ocupan parte d’Hongría.
*Moscobia dixa de pagar tributo a los [[tartres]] en 1480 y encomienzan una espansión territorial: con [[Ibán III]] ocupan [[Viazma]], [[Briansk]], [[Novgorod Severski]], [[Chernigov]], e [[Basilio III]] prene [[Smolensk]] en 1514.
 
En a zona d'a Baltica a [[Orden Teutonica]] remata de desapareixer por a secularizazión da Orden en 1525, esdebenindo o suyo grant mayestre duque de Prusia e basallo d'o rei de Polonia. En [[Libonia]] a soluzión se retrasa e [[Ibán lo Terrible]] la imbade ocupando en 1558 Narva e Dorpat. En 1561 se dezide un reparto: o grant mayestre [[Kettler]] esdebién duque de [[Curlandia]] e basallo d'o rei de Polonia, o estato polaco-lituán s'anexiona a parte zentral (dita Libonia), e Suezia fa lo mesmo con [[Estonia]], e Dinamarca con a isla de [[Osel]], quedando pendient forachitar a los ocupants [[rusos]].