Diferencia entre revisiones de «Fotosintesi»

Contenido eliminado Contenido añadido
Xqbot (descutir | contrebucions)
m robot Añadido: pnb:فوٹوسنتھیسز
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- cuan + quan )
Linia 5:
A '''fotosintesis''' (d'o [[griego antigo|griego]] φώτο ''foto'', "luz" e σύνθεσις ''synthesis'', "composizión") ye una [[rota metabolica]] que combierte o [[diocsido de carbonio]] en [[compuesto organico|compuestos organicos]], más que más [[zucre]]s, emplegando a enerchía d'a [[luz solar]].<ref>{{en}} {{cite book |author=Smith, A. L. |title=Oxford dictionary of biochemistry and molecular biology |publisher=Oxford University Press |location=Oxford [Oxfordshire] |year=1997 |pages=508 |isbn=0-19-854768-4 |quote=Photosynthesis - the synthesis by organisms of organic chemical compounds, esp. carbohydrates, from carbon dioxide using energy obtained from light rather than the oxidation of chemical compounds.}}</ref> A fotosintesis se produze en as [[planta]]s, as [[alga]]s, e muitas espezies de [[bacteria]]s, pero no en as [[arqueobacteria]]s. Os organismos fotosinteticos reziben o nombre de "[[fotoautotrofo]]s", pero no toz os organismos que emplegan a luz como fuent d'enerchía fan a fotosintesis, ya que os "[[fotoeterotrofo]]s" emplegan compuestos organicos, e no diocsido de carbonio, como fuent de carbonio.<ref name=bryantfrigaard/> En as plantas, as algas e as [[zianobacteria]]s, a fotosintesis fa serbir diocsido de carbonio e [[augua]], liberando [[ocsichén]] como produto residual. A fotosintesis tien una importanzia cruzial ta la [[bida|bida en a Tierra]], ya que a más de mantener o ran normal d'ocsichén en l'[[atmosfera]], cuasi totas as formas de bida en penden dreitament como fuent d'enerchía, u indreitament como fuent zaguera d'enerchía en o suyo alimento.<ref name=bryantfrigaard>{{en}} {{cite journal | author = D. A. Bryant & N.-U. Frigaard |month=Novembre | year = 2006 | title = Prokaryotic photosynthesis and phototrophy illuminated | journal = Trends Microbiol | volume = 14 | issue = 11 | pages=488 | doi = 10.1016/j.tim.2006.09.001 }}</ref> A cantidat d'enerchía presa por a fotosintesis ye prou graniza, de bels 100 [[watt|terawatts]]:<ref>{{en}} {{cite journal |author=Nealson K. H., Conrad P. G. |title=Life: past, present and future |journal=Philos. Trans. R. Soc. Lond., B, Biol. Sci. |volume=354 |issue=1392 |pages=1923–39 |year=1999 |month=December |pmid=10670014 |pmc=1692713 |doi=10.1098/rstb.1999.0532 |url=http://journals.royalsociety.org/content/7r10hqn3rp1g1vag/}}</ref> ixo ye bellas seis begatas a enerchía [[consumo e recursos enercheticos a ran mundial|consumita añalment por a zebilizazión umana]].<ref name=EIA>{{en}} [http://www.eia.doe.gov/pub/international/iealf/table18.xls World Consumption of Primary Energy by Energy]. Energy Information Administration. Type and Selected Country Groups , 1980-2004</ref> En total, os organismos fotosinteticos combierten bels 100.000 millons de toneladas de carbonio en [[biomasa]] cada año.<ref>{{en}} {{cite journal |author=Field C. B., Behrenfeld M. J., Randerson J. T., Falkowski P. |title=Primary production of the biosphere: integrating terrestrial and oceanic components |journal=Science |volume=281 |issue=5374 |pages=237–40 |year=1998 |month=Juliol |pmid=9657713 |doi=10.1126/science.281.5374.237}}</ref>
 
Encara que a fotosintesis se puet produzir de diferents maneras en diferents espezies, bels rasgos son siempre iguals. Por eixemplo, lo prozeso siempre prenzipia cuanquan a enerchía luminica ye absorbita por [[proteína]]s ditas [[zentro de reazión fotosintetico|zentros de reazión fotosinteticos]], que contienen [[clorofila]]s. En as plantas, istas proteínas residen en o interior d'[[organulo]]s ditos [[cloroplasto]]s, mientres que en as bacterias se troban en a [[membrana plasmatica]]. Una parti d'a enerchía luminica ye recullita por as clorofilas en forma de [[trifosfato d'adenosina]] (ATP). Aa resta d'a enerchía se fa serbir ta trayer [[eletrón|eletrons]] d'una sustanzia como l'augua. Allora, istos eletrons s'emplegan en as reazions que transforman o diocsido de carbonio en components organicos. En as plantas, algas e zianobacterias, isto se fa a trabiés d'una secuenzia de reazions dita [[ziclo de Calvin]], pero en bellas bacterias se dan conchuntos diferents de reazions, como lo [[ziclo de Krebs imberso]] en ''[[Chlorobium]]''. Muitos organismos fotosinteticos tienen [[adautazión (biolochía)|adautazions]] que conzentran u almadazenan o diocsido de carbonio. Isto premite reduzir un prozeso dito [[fotorespirazión]] en que se puet malmeter parti d'o zucre chenerato mientres a fotosintesis.
 
A fotosintesis [[evolución|eboluzionó]] en a [[istoria ebolutiba d'a bida]], cuanquan totas as formas de bida d'a Tierra yeran [[microorganismo]]s e l'atmosfera teneba muito más diocsido de carbonio. Os primers organismos fotosinteticos probablement eboluzionoron fa bels 3.500 millons d'años, e emplegaban o [[idrochén]] u l'[[azeto sulfidrico]] como fuent d'eletrons, en cuentas de l'augua.<ref>{{en}} {{cite journal |author=Olson JM |title=Photosynthesis in the Archean era |journal=Photosyn. Res. |volume=88 |issue=2 |pages=109–17 |year=2006 |month=Maig |pmid=16453059 |doi=10.1007/s11120-006-9040-5}}</ref> As [[zianobacteria]]s amanixioron más entabant, fa bels 3.000 millons d'años, e cambeyoron a Tierra ta cutio cuanquan prenzipioron a [[catastrofe de l'ocsichén|ocsichenar l'atmosfera]] a partir de fa bels 2.400 millons d'años.<ref>{{en}} {{cite journal |author=Buick R |title=When did oxygenic photosynthesis evolve? |journal=Philos. Trans. R. Soc. Lond., B, Biol. Sci. |volume=363 |issue=1504 |pages=2731–43 |year=2008 |month=Agost |pmid=18468984 |doi=10.1098/rstb.2008.0041}}</ref> Ista nueba atmosfera premitió a [[evolución d'a multizelularidat|evolución de bida complexa]], como los [[protista]]s. Ebentualment, fa bels 550 millons d'años, un d'istos protistas formó una [[simbiosis|relazión simbiotica]] con una zianobacteria, creyando lo debampasato d'as plantas e as algas.<ref>{{en}} {{cite journal |author=Gould SB, Waller RF, McFadden GI |title=Plastid evolution |journal=Annu Rev Plant Biol |volume=59 |issue= |pages=491–517 |year=2008 |pmid=18315522 |doi=10.1146/annurev.arplant.59.032607.092915}}</ref> Os cloroplastos d'as plantas actuals son os deszendients d'istas zianobacterias simbioticas anzestrals.
 
== Referencias ==