Diferencia entre revisiones de «Latín»

O '''latín''' ye una luenga orichinal d'o [[Lacio]] ([[Italia]]). Yera a luenga oficial de l'[[antiga republica romana]] y d'o [[Imperio Román]]. Actualment ye a luenga ofizialoficial d'a [[Ciudat d'o Vaticano]]. Encara que s'ha d'aclarir que o que clamamos latín, reyalment ye un estato antigo (o d'a edat clasica) d'una luenga, conservata nomás en a escritura durant quantos sieglos dimpués de que a luenga fablata ya s'alexase d'a escrita en forma de quantos dialectos, d'os que dimpués naxioron as [[luengas romances]]. Istas variedatz fablatas d'o latín las conoxemos como [[latín vulgar]], un términ obsoleto ta os nuestros días.

O latín clasico teneba 5 vocals /a, e, i, o, u/ con diferencias de cantidat vocalica que yera una caracteristica distinguidora en bels casos. Dimpués, por a ''era tardana'', ista distinción de cantidat desaparexió a favor d'a calidat vocalica. Según as estadisticas, tamién en a epoca clasica, a baluravalura distintibadistinctiba d'a cantidat vocalica amanexeba poquismas vegatas, e a mayoría d'as vocals atonas yeran por un regular breus; y as tonicas, largas. Isto fació que dimpués que as vocals largas no aparexesen que en silabas accentuatas (como ye en l'[[Idioma italián|italián]] actual o en diferents dialectos d'o [[Idioma castellán|castellán]]). Se suposa que as vocals breus yeran antimás més ubiertas que as suyas correspondientz largas (por ixo, en a epoca tardana, as vocals I y U breus esdevinioron en E y O en a fabla popular en muitas rechions, como ye actualment en a mayoría d'as luengas romances, fueras d'o [[Idioma sardo|sardo]], que por ixo dicen que ye a luenga romance més conservatiba). O latín teneba antimás dos semivocals: /j/ y /w/ que bels autors consideran nomás como [[alofon]]s de I y U.

O sistema consonantico d'o latín yera relativament simple (como os de l'[[Idioma aragonés|aragonés]] y o castellán actuals). B'Bi eba dos series de consonantz oclusivas: xordas /p, t, k/ y sonoras /b, d, g/, as zagueras ye fácil que con una pronuncia més debil; dos fricativas xordas: /f, s/ – ye posible que a pronunciación reyal d'istas estase [φ] (fricativa bilabial sorda) y [ś] (fricativa apico-alveolar xorda), més que [f] y [s] dental; liquidas: /l, r/ – a L, regular que tenese dos alofons: velar en fin de silaba y palatal en os grupos inicials CL- y PL-, y a R tamién teneba dos alofons: una vivrant simple e una multiple; y finalment, dos nasals: /m, n/. L'H no yera reyalment un fonema, y bien luego perdió a suya valura fonetica: cf. ARENA (< HARENA). Istas consonants yeran representatas con as siguients letras: P, T, C/Q, B, D, G, F, S, L, R, M, N. A letra V yera una representación grafica d'a /u/ y a semivocal /w/ (en o latín clasico no se distinguiba las letras ''u'' y ''v)''. Tamién existiba a letra X que no representaba dengún fonema especial, pero serviba ta marcar o grupo fonemico /k/+/s/ (o /g/+/s/): cf. LEX (< *LEGS), plural LEGES.