Diferencia entre revisiones de «Estral»

A '''estral''' (d'o latín ''DEXTRALE'', prenunziataprenunciata [as'tɾal] <small>([[AFI]])</small> perque dito rapedo s'achunta con l'articlo) ye una [[ferramienta]] de [[fusteyata]], [[picada]] ey treballo d'a [[matiera]] en cheneral, consistent d'una fuella u tozuel de [[fierro]] u [[azeroacero]] de ripa asmolata enchascata sobre un astil de [[matiera]].

Enguán s'emplegan tepicamenttipicament ta bulcarvulcar ey esbrozar [[árbol]]s u fer a [[picada]], anque en o pasato s'ebanheban emplegato a sobén como [[arma]]s de guerra u caza, dende lo neolitico, abendohabendo-se desarrollato prou modelos diferents d'ixas estrals de guerra en l'antiguedat, belunas dica enta arrullar-las contra os enemigos. Os bomberos en usan ta espaldar as [[puerta]]s u [[finestra]]s ta poder dentrar en os edifiziosedificios. Tamién n'ibi ha que s'emplegan en determinatos [[esporte]]s, como ye lo caso d'os ''[[aizcolari]]s'' d'o [[País BascoVasco]], u os arrulladors d'estrals esportibosesportivos.

Os orichens istoricoshistoricos d'as estrals s'han de mirar segurament en a [[preistoriaprehistoria]]. [[Pietras]] de silex[[pedrenya]] tallatas talment con forma d'[[almendra]] u altras de [[diorita]] u [[basalto]] politas per uno u os dos costatos suyos, yeran fuertament enligatas en un astil de matiera con un ligallo estreito, cheneralment en posiziónposición perpendicular (formando bel anglo reutorecto) con o palo. Probablement istas primeras estrals només que serbibanserviban como armas en a luita contra d'altras presonas u [[animal]]s salbaches. En relaziónrelación con ista premitibaprimitiva funziónfunción d'as estrals, se troban encara güeihuei estrals-[[martiello]] en es [[EscandinabiaEscandinavia|paises nordicos]] d'arquiteuturaarquitectura relazionatasrelacionatas con as estrals modernas, pero que ebanteneban funziónfunción ornamental dica no fa guaires añadasanyadas. ErenzioHerenxio linguistico d'as estrals de piedra neoliticas ye que en bascovasco o nombre d'a estral ye muito parexitopareixito a ''harri'' que sennifica cantal,significa "[[piedra]]".

[[Imachen:49.Astral comparazión.JPG|thumb|180px|right|Meda d'una estral tradizionaltradicional en comparazióncomparación con una presona.]]

En a [[Edat de Bronze]] las fabricaban de [[fierro]] u [[cobre]] de forma semilarsimilar d'as [[neolitico|neoliticas]]. As estrals de [[cobre]] yeran ligatas en un palo igualment que las més antigas, meyant esberlas ey una asaansa que las ebaheba de mantener chunitasunitas enta l'astil. [[Persia|Persas]] ey [[Echipto|echipziansechipcians]] en ebanheban feto ir de fierro ey [[bronze]] como [[arma]]s, perque se n'han trobato eixemplos en belas tumbas [[faraón|faraonicas]] ey altras amaneixen representatas en pinturas. Tamién estioronfuoron emplegatas per os pueblos [[Antiga GreziaGrecia|prehelenos]] tal como s'ha amostrato en os chazimientschacimients de [[Troya]].

Os [[Antiga GreziaGrecia|griegos]] no en fayoron guaire uso, pero ta os [[Imperio Román|romans]] estiore una [[arma]] destacata dintro d'os [[echerzitoeixercito]]s, os cuals la emplegoron como equipamiento t'as tropas ausiliarsauxiliars ey comcomo distintibodistintivo d'os ''lictors'', os cuals en ebanheban portiato de dos cantos mesas a dintro d'as suyas ''fasces''. Estió, a més, arma d'os [[Pueblos chermanicos|chermanos]], en eespecial d'os [[Pueblo franco|francos]] ey durantes de tota la [[EdáEdat Meya|Alta Edat Meyana]] estió un arma muito emplegata per gran parte d'os echerzitoseixercitos [[Europa|europeyoseuropeus]], mientres que manteneba semilaridazsimilaridatz abundants con as ferramientas d'o mesmo nombre. Dende finalsfins d'o [[sieglo XIV]] la evolución d'as estrals de guerra las ha lebatolevato enta diseñosdisenyos més elaboratoselavoratos que no pas las unas de treballo, cullendo ra forma d'una astral de dople canto en o caso d'as primeras que gosaba a enarbrar-se a l'alto d'un astil més semilarsimilar a la uno d'una [[lanza]], escomenzando-se en ixes añosanyos a eocaepoca en que s'emplegoron més que més como las [[alabarda]]s. A redols d'a segunda metat d'o [[sieglo XVII]] deixó d'estar una arma popular d'entre os echerzitoseixercitos de tierra, ey quedó només reculatada ta las batallas nabals, a on dica bien dentrato lo [[sieglo XIX]] se continó fendo-la marchar. Ixa forma peculiar yera clamata ''estral d'abordamiento''.