Diferencia entre revisiones de «A Fueva»
Contenido eliminado Contenido añadido
m Val d'A Fueva tresladada a A Fueva |
mSin resumen de edición |
||
Linia 1:
:''Iste articlo tracta sobre '''A Fueva''' como subcomarca que fa parte d'a [[comarcas d'Aragón|comarca]] d'o [[Sobrarbe]]. Ta altros emplegos d'o termín, se veiga '''[[Fueva (desambigación)]]'''.
[[Imachen:01.La Fueva.JPG|thumb|right|250px|'''A Fueva''' dende o nuclio de [[Palo]], en o sudueste.]]
'''A Fueva''' u, ocasionalment, '''val d'A Fueva''' (anque a suya condición de «[[val]]» ''senso stricto'' ye descutible), ye una subcomarca u rechión cheografica natural que fa parte d'a [[comarcas d'Aragón|comarca aragonesa]] d'o [[Sobrarbe]], en a [[provincia de Uesca]]. Corresponde con o sector sud-oriental d'a comarca, con mugas con a [[Ribagorza]] á l'este, sud y sud-este, y con a resta d'o Sobrarbe en a resta de direccions.
Se tracta d'una plana de dimensions considerables si se'n considera la posición tan á man d'o [[Perineu]] más abrupto; con grans extensions [[agricultura|agricolas]], constituida por una cuenca [[sedimentación|sedimentaria]] delimitada en norte y con una disposición muit transversal por o macizo d'as [[sierras interiors perinecas]], representadas astí por a [[Sierra Ferrera]], y en sud por as [[sierras exteriors perinencas]] que se representan con a [[Sierra de Paniello|sierra de Panillo]]. Por lo sud-este y l'este a [[sierra de Santa Liestra]] y as suyas estribacions septentrionals que gosan unir-se con a Sierra Ferrera y reciben o nombre popular de [[monts de Foradada]] (en alusión á [[Foradada d'o Toscar]]) la cierran y deseparan d'a [[val de l'Esera|val d'o río Esera]], y con él, d'a comarca d'a [[Ribagorza]], mientres que por l'ueste, una serie de monts menos extensos y de paso de millor transitar, conoixidos como [[sierra de l'Entremont]] (en sud-ueste), o [[tozal de Muro]] (este) y [[sierra d'Arro]] (norueste) la deseparan, anque con menor hermetismo, d'a [[val d'a Cinca|val d'o río Cinca y de l'Aínsa]].
[[Imachen:Lascorz (Val d'a Fueva) - Ambistas d'a bal dend'o lugar.JPG|thumb|650px|center|Bistas d'a [[bal d'a Fueba|Balle d'a Fueba]] ent'o sud, d'o lugar de [[Lascorz]], a os piez d'a [[Sierra Ferrera]]]]▼
==Cheografía==
▲[[Imachen:Lascorz (Val d'a Fueva) - Ambistas d'a bal dend'o lugar.JPG|thumb|
A Fueva se comunica con a val de l'Esera por tres pasos transmontans. En o tercio norte, o [[collau de Foradada]] fa de paso natural y tradicional d'entre o sector más nortenco d'A Fueva (dito «[[Baixo Penyas]]») y a val de l'Esera, comunicando as [[aldeyas]] y lugarichons que enantes s'heba conoixidos como [[Toledo d'A Nata]] con a ribagorzana [[tierra de Campo]] á traviés d'os monts de Foradada. Por a baixant sud d'o «tozal de Fuent de Campo» tamién enfila un caminet, anque de peyor transitar, que esnaviesa o sarrato cara ta Foradada tamién, dimpués de pasar por [[Ranyín]] y por [[O Lumo de Ranyín]], en dindo-se-ne no guaire luent d'á on que remata lo paso d'o Collau de Foradada, á tamas d'a diferencia en kilometros d'os puestos á on que se pillan os camins en a versant fovana. O tercer paso y lo solo que existe en a metat meridional que pase directament t'a Ribagorza sin pasar por a val d'a Cinca ye lo camín de [[Formigals]] y de [[Troncedo]], posiblement o motivo ta existir-ie lo formidable castiello (en Troncedo), pus a localidat el domina dende un promontorio. Iste zaguer camín conduce t'a [[villa]] de [[Graus]] que, mal que a orografía fese a traviesa bien dura dica que i existioron carreteras, se troba á menos de 10 km d'iste extremo meridional d'A Fueva.
====Hidrografía====
Hidrograficament parlando, A Fueva dista de poder-se considerar una «val» propriament dita; aproximadament un tercio d'a suya superficie en o norte la drena o [[río d'A Nata]], afluyent directo d'a [[río Cinca|Cinca]] que marcha rapedo por l'ueste á traviés d'o [[congosto d'As Natas]] ta morir en [[Cherbe]], y que por recullir l'augua d'os [[barranco]]s y [[fuent]]s d'a [[Sierra Ferrera]] ye de totz os ríos fovanos el que [[cabal]]s más quantiosos rechistra. Os dos tercios meridionals, manimenos, es drena la [[río Usía|Usía]], con una cuenca de tot independient, que, anque de total recorre más kilometros y tiene un numer más gran d'afluyents que A Nata, por no contar con as filtracions [[augua freatica|freaticas]] y con as precipitacions [[nieu|nivosas]] que percolan d'as alturas en a Sierra Ferrera, no adube lo mesmo nivel de cabals quan muere en a Cinca en [[Mediano]]. O [[río Formigals]] ye lo prencipal afluyent d'a Usía á man de [[Moriello de Monclús]], aportando-le-ie toda l'augua replegada dende [[Caneto]], [[Trillo]] y [[Salinas de Trillo|Salinas]] dica [[Troncedo]], ''grosso modo'' a metat d'a suya compleguera dica lo punto de l'aportación.
As dos cuencas hidrograficas se troban en o cuello á on que a depresión d'A Fueva s'estreteix con o tozal de Fuent de Campo por l'este y o tozal de Muro (el de [[Muro de Roda]]) por l'ueste, fendo-le una cintura, en o centro d'a qual se troba [[Tierrantona]], o nuclio más poblau d'a subcomarca. En pus, en norte de Tierrantona s'extiende a cuenca d'[[río d'A Nata|A Nata]], con poblacions como [[Fuent de Campo]], [[Fosau]], [[Sant Chuan d'o Toledo|Toledo d'A Nata]] y [[A Cabezonada]]; y en sud, a cuenca d'a Usía, con Tierrantona en cabeza y tamién lo más ta o norte (o barranco que trescruza Tierrantuna afluye dimpués en a Usía) con poblacions como [[Ranyín]], [[Moriello de Monclús|Monclús]], [[Formigals]], [[Troncedo]] y [[Palo]].
==Imáchens==
<gallery>
Imachen:136.A Fueva.jpg|Paisache en o centro d'A Fueva, á man de Tierrantona
Imachen:012.Río d'A Nata.jpg|[[Río d'A Nata]]
</gallery>
==Enrastres externos==
{{Commonscat|Valle de La Fueva|A Fueva}}
[[Categoría:Vals pirinencas|A Fueba]]
|