Diferencia entre revisiones de «Vizcondau de Biarn»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (-eboluzión +evolución)
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- á + a )
Linia 1:
{{Grafía_87}}
[[Imachen:Blason du Béarn.svg|150px|right|thumb|Armas d'os Bizcontes de Biarn]]
O '''bizcondato de Biarn''' estió una entidat feudal con orichens en l'[[Alta Edat Meya]] e capital en a ziudat [[Biarn|biarnesa]] de [[Pau]]. Integrato en o [[Reino de Francia]] dimpués d'o [[Tratato de Verdún]] ([[843]]) mientres d'a suya istoria osziló entre a independenzia e o basallache áa diferents reinos (entre d'els [[reino d'Aragón|Aragón]], [[Reino de Navarra|Navarra]] u [[Anglaterra]]), estando a suya unión definitiba con o reino de Francia en o reinato de [[Loís XIII]] (Edicto d'Otubre de 1620).
 
O [[Biarn]] desaparixe como entidat autonoma mientres d'a [[Revolución Franzesa]], estando lo suyo territorio integrato chunto con tierras de cultura basca e gascona en o departamento d'os ''Baxos Perineus'' (actualment [[Perineus Atlanticos]])
Linia 10:
Un d'os bizcontes más famosos estió [[Gastón IV de Biarn|Gastón o Cruzato]] (bizconte dende [[1090]] dica [[1131]]), que en a [[Primera Cruzata]] tenió un papel protagonista en a conquiesta de [[Cherusalén]] e, dimpués, partizipó tamién en a presa d'a ziudat de [[Zaragoza]]. En a suya epoca o bizcondato yera tioricament basallo d'os duques d'[[Aquitania]] pero cuasi independient en a prautica.
 
Mientres o bezín [[reino d'Aragón]] tenió una grandaria parexita áa la de Biarn, os dos territorios estioron aliatos. Pero cuan Aragón s'enampló e dimpués s'unió con o condato de Barcelona, Biarn quedó en inferioridat. Como resultato, en [[1154]] o conte de Barcelona [[Remón Berenguer IV]] rezibió a rechenzia d'o bizcondato, que quedarba integrato en a [[Corona d'Aragón]] mientres d'un sieglo.
 
En o sieglo XIV [[Gastón III Febus|Gastón Febus]], [[condato de Foix|conte de Foix]] e bizconte de Biarn consiguió formar un cuasi-estato independient que encluyiba gran parti d'a bersant norte d'os [[Perineus]].
 
En o sieglo XV, debito áa una serie de enlazes dinasticos, a [[casa de Foix]] plegó áa lo tron [[Reino de Navarra|nabarro]], estando asinas os reis nabarros tamién bizcontes de Biarn. En 1512 [[Ferrando II d'Aragón|Ferrando lo Catolico]] embadió Navarra e os reis [[Chuan III d'Albret]] e [[Catalina de Foix]] e a suya corte se replegoron áa los suyos dominios de Biarn, dende áa on que se fazioron cuantos intentos de recuperar o reino de Navarra. Tanimientres Ferrando s'anecsionaba o reino de Navarra, [[Ortès]] se combirtió en a capital d'os Albret, con os suyos dominios nabarros reduzitos áa parti d'Ultrapuertos. Dimpués d'una luenga guerra e ya reinando [[Carlos I d'Aragón]], qui dimpués de conseguir o control de l'[[Alta Navarra]] dezidió albandonar [[San Chuan Piet de Puerto]], [[Ultrapuertos]] se mantenió como un reino independient baxo reinato d'Enrique de Borbón, rei de Navarra con o tetulo de [[Enrique II de Navarra|Enrique II]].
 
En [[1560]] a reina [[Chuana III de Navarra|Chuana d'Albret]] se combierte áa lo [[calbinismo]], que se transforma en relichión ofizial d'os suyos dominios gascones e nabarros. En 1566 limita las manifestazions publicas d'a ilesia catolica, con a oposizión d'os bispe de [[Lescar]] e [[Aulorón]]. Isto fará que Biarn sía protagonista prenzipal d'as guerras de relichión que enfrentan en Francia mientres d'as decadas siguients áa catolicos e [[ugonot|ugonoz]] (calbinistas).
 
Chuana muere en 1572 e li suzede o suyo fillo [[Enrique IV de Francia|Enrique III]], capo d'os ugonoz. O mesmo año, Enrique se casa con Margalida, terzera filla de Catalina de Francia. Fruito d'ista boda e d'una serie de muertes en cadena en a familia reyal franzesa, Enrique se combierte en pretendient áa lo tron de Francia. Dimpués d'una luenga guerra cuentra os catolicos, Enrique logra en 1589 azeder áa lo tron como Enrique IV. Baxo a presión d'o Parlamento de París, o nuebo rei une áa la corona de Francia os suyos territorios de [[Condato de Foix|Foix]], [[Bigorra]], [[Quatre-Vallées]] e [[Nebosan]], pero se nega áa fer o mesmo con Navarra e Biarn. Dende allora, o gubierno de Biarn ye menester de Catalina de Borbón, chirmana d'o rey, que bibiba en [[Pau]].
 
En 1599 Enrique IV atorga áa Biarn e Navarra o [[Edicto de Fontainebleu]], que guarenzía la libertat de relichión en o país. Ye o equibalent d'o [[Edicto de Nantes]] atorgato áa Francia.
 
[[Luis XIII]], fillo d'Enrique IV, ereda os tetulos de rei tanto de Francia como de Navarra. En 1617 ordena la devolución áa la ilesia catolica biarnesa d'aa propiedat d'o suyos biens. O Consello Sobirán de Biarn, de mayoría calbinista, se niega áa adempribiar o edicto. En consecuenzia, o rei dezide interbenir melitarment. O 9 de setiembre de 1620 sale enta Biarn áa lo frent d'un exerzito de 5.000 ombres. Refusa os intentos de negoziazión d'os emisarios d'o Consello de Biarn e, sin de trobar resistenzia armata, dentra en Pau o 15 d'otubre e o 17 en a fortaleza de [[Navarrencs]].
 
Luis XIII restablixe o culto catolico, publica un Edicto d'unión entre os estatos d'a Corona de Navarra e os d'a Corona de Francia e ordena transformar o Consello Sobirán en un Parlamento. D'ista traza, o reino de Navarra quedó unito áa la fin áa Francia.
 
== Se beiga tamién ==