Diferencia entre revisiones de «Valle d'Anyisclo»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (-iixemplo +ixemplo)
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- á + a )
Linia 3:
[[Imachen:Start hand.svg|25px|Bariedaz dialeutals de l'Aragonés]] <small>'''Ista fualla ye escrita en [[Aragonés d'a balle de Bio|l'aragonés d'a balle de Bio]]'''.</small>
 
A '''balle d'Añisclo''' (foneticament /'βaʎeða'ɲisklo/ <small>([[AFI]])</small>, áa menut contraita /βaʎɪ'ɲisklo/ <small>([[AFI]])</small>, '''''Bal d'Añisclo''''' en aragonés "''standard''") ye una [[balle]] [[Perineus|perinenca]] d'[[Aragón]], estendita en tota ra suya estensión en a ''comarca'' d'o [[Sobrarbe]], que naixe dretament de ra baixant sur d'o mallo d'[[As Tres Serols]] discorrendo dica més de 10 km dellá, dende ra dita ''[[Cul]] d'Añisclo'' enta ra esembocaduera d'o [[Barranco d'Aso|barrango d'Aso]] en o [[río Bellós|Bellós]].
 
A balle d'Añisclo yá, en chunto con o mallo d'as [[Tres Serols]], [[balle d'Ordesa]], [[Foratars d'Escuaín]] e ra cabelera de ra [[balle de Pineta]], parde integradora d'o [[Parque Nazional d'Ordesa y d'as Tres Serols|Pargue Nazional d'Ordesa e ro Monde Perdito]].
[[Imachen:Anisclo desde collado.jpg|thumb|250px|right|A '''balle d'Añisclo''' embiesta dend'a ''Collada'' d'Añisclo. As planas d' ''O Fulco'' e ''Setulo'' en a draita de ra imachen, con o ''Sarrato Cadón'' despuntando, e l'abruptuara de ra ''Montaña Sensa'' en a ezquiarda.]]
 
Per o norde, a ''Cul d'Añisclo'' be tián es pasos zarratos per o mallo d'as [[Tres Serols]] e ra [[Sierra d'as Zucas]], per meyo ros cuals be hay un paso, que en dizen a ''Collata d'Añisclo'', que comunica con a [[Bal de Pineta|balle de Pineta]], d'alto d'os 2500 m d'alduera. Per l'oeste, a [[Sierra Custodia|Siarra Custodia]] e ro [[Pueyo Mondizieto|Mondiziato]] a separan d'as baixadrechas de ra ''[[Faixa de Pelai]]'' en a [[balle d'Ordesa]]. Per l'este de tot, áa mientres, áa trabiés de ro dito ''Cuallo Bizeto'' se plega t'a cabelera d'a [[Bal d'a Yaga|balle d'a Yaga]] que dellá e áa debant mete ixes que en dizen os [[Foratars d'Escuaín]]. Ansinas, a cabelera de ra balle d'Añisclo bi tien bels d'es puestos més adestacatos d'o Pargue Nazional en os arredols suyos.
 
Uno d'os [[endreito|endraitos]] més destacatos d'ixe segmento d'a balle ye ra dita ''[[Font Blanca|Font Blanga]]'', una biú d'[[augua]] que amaneixe de ra bersande d'o ''Mallo Escuro'', man sud-sudueste d'a [[Punta d'as Solas]] (3002m), formando en a par d'o suyo forato una [[salto d'augua|cadraita]] que baixa áa pur de fer-se escruma per a bersande dica baixar-se-be bels 30m. Zerqueta d'este puasto be hay un cubillar (o ''Cubillar de ra Font Blanga'') que ofreze techau á's escursionistas. As [[estiba]]s de ''Setulo'' e ''O Fulco'' marcan o paisache de ra plana d'alduera d'a man ezquierda de ra balle, que s'alza progresibamende como áa bersande de [[coma]]s d'as puntas de [[Sierra Custodia|Siarra Custodia]], només interrupta en a man sur per a feriosa lenera, que be fa como una [[estral]]ata graniza en a peña, que ye ro ''barrango d'a Pardina'', que marca ras faixas (''faixa espluca'' e ''faixa pardina'') que se'n han de baixar d'astí dica bels 300 m menos en alduera, alto u baixo, que son os que se cuantan en a guazera 'ro cañón. Per a man draita, que no yá guaire igual, sian de garra planas que agraden á's güellos (e á's [[garra]]s d'els qui be sigan puyatos enta astí), alabez os tozals de [[Tozal d'o Basón|Basón]] e [[Tozal de San Bizenda|San Bizenda]] enfilan os puardos sarrallatos d'as [[Sestrals]] e ro [[Castiello Mayor|Castiato Mayor]] enta ra [[balle de Puértolas|balle de Puárdolas]] en a man sur, e ra fatigosa repuyatuera d'''As Carriatas'' que s'alza t'alto enta ras aldueras d'as [[Tres Marías]] per ''Montaña Sensa'' ([[Sierra d'as Zucas]]). Güeito son as oras que cal pensar áa fer-se-be en caminando-la, lo menos o caminant qui quiara desfrutar d'ixas embiestas.
 
==O Cañón==
Linia 17:
Dempués de baixare d'''A Ribereta'', o puesto on esemboca ro ''barrango 'ra Pardina'', as parez d'a balle incrementan a suya berticalidat, deixando asinas que se be formen puastos de muta güambra enta on o sol no be plega guaire en l'añada. Yá n'ixes pacoz on medran os [[fayo]]s, [[abieto]]s e tota una rebañera d'audras espezies bechetals. Tiane ro segmento de ra balle formaziós selbosas tan espesas como ra ''Selba Plana'', altro d'es endraitos naturals rasaltatos en o [[Parque Nazional d'Ordesa y d'as Tres Serols|Pargue Nazional]].
 
A deficultat d'os pasos per as mans de ''Lacunas'' e ''l'Escalialla'' ha feto que ro camín ixe, que nomás ye peyatonal per a par de ra balle, o aigan d'abere establito áa man de ro [[río Bellós]], dend'a ''Ribereta'' dic'o ''[[Puent de Santigons|puande de Santigós]]'', no mica leixos ya d'o casar de [[Sercué]]. As puntas d'[[Punta d'a Estiba|A Estiba]] primero e d'[[Tozal d'o Mondoto|O Mondoto]] dempuesas, en han feto d'esta bersande una baixadera prou feriosa, que encaixona ra balle prou més si cabe perque de l'atra ripa fa ra baixata ro puntal més alto d'as [[Sestrals]].
 
Yá dende [[Puent de Santigons|Santigós]] ta ra boca 'ra balle on ixe camín en surte 'ra guazera ta pasar per l'aldo d'as parez de rupiatras que, de canto e canto d'o [[río Bellós|río]], forman o ''Portiallo de [[Sercué]]'' que en quita ro nombre d'o lugar més arredolato, fincato ya auguas t'alto d'o [[barranco d'Aso|barrango d'Aso]], o lugar de [[Sercué]].
Linia 28:
==Flora e bechetazión==
 
A balle d'Añisclo contián una dibersa mezclata d'elementos biocheograficos, per a suya posizión cheografica. Per o sur be penetran as enfluyenzias [[Mar Mediterrania|mediterranias]] que be son plegatas áa tabiés de ra [[bal d'a Zinca|balle d'a Zinca]], establindo-se-be [[carrasca|carrasqueras]] e [[pín|pinetas]], de mientres que de ro norde en son caracteristicas as formazións [[Europa|zentroeuropías]] como ras [[fayera]]s, [[abieto|abietars]] e [[selba]]s mistas ta ro fondo d'o cañón.
 
Yá asinas uno d'os més beroyos eixemplos de puastos on se bi puade trobar [[atactofitia]], que ixo yá, un puasto on se bi troban espezies d'ambiandes muit diferents.
 
Una altra d'as més pardiculars situaziós de ro [[endreito|endraito]] natural ye ra persistanzia de fenomenos d'[[imbersión termica]], que be han forzato ra estruturazión imbersa d'os estacheros de ra bechetazión en mutos puestos. Asinas, se bi troban [[carrasca|carrasqueras]] (formaziós tepicament [[xerofilia|xerofilas]] e afezionatas áa ra calor) en as leneras més altas de mientres que os estrates més baixos son composatos per [[fayera]]s e [[selba mista|selbas mistas]] en os fundos de ra balle.
 
S'ha de fer señalato, mesmo que lo anterior, que en mutos d'os puastos de ra balle, en as suyas parez áa menut estraplomatas, be son chiratos bels d'os endemismos més carateristicos d'o Pargue Nazional. Eixemplos d'esta flora carateristica son a ''[[Pinguicula longifolia]]'' u Biola 'ras peñas, una [[planta]] carnibora bien chicorrona, u ra ''Petrocoptis crassifolia''.
 
==Bibliografía==