Diferencia entre revisiones de «Universo»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (-xemplo +ixemplo)
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- á + a )
Linia 1:
{{Grafía_87}}
[[Imachen:Hubble ultra deep field.jpg|thumb|250px|A imachen de luz bisible más funda d'o cosmos, o [[Campo Ultra Fundo d'o Hubble]].]]
L''''uniberso''' ye a totalidat d'o contino [[espazio-tiempo]] en que se troba la umanidat, chunto con tota la [[materia]] e [[enerchía]] contenita en el. Á gran escala, ye l'ocheto d'estudeyo d'a [[cosmolochía]], que se basa en a [[fesica]] e l'[[astronomía]], encara que beluns d'os temas d'estudeyo s'amanan áa la [[metafesica]]. Autualment, os espertos no son d'alcuerdo sobre si ye posible (en prenzipio) de plegar áa oserbar a totalidat de l'uniberso.
 
Os termins uniberso conoxito, oserbable u bisible, s'emplegan ta referir-se áa la parti de l'uniberso que se puet oserbar. O termin ''cosmos'' ye l'uniberso, más que más cuan se considera como un sistema ordenato e armonioso. Á begatas, o termin ''cosmos'' se fa serbir nomás ta dezir áa l'uniberso oserbato, mientres que o termin ''uniberso'' se refiere áa tot o esistent s'aiga descubierto u no. En iste sentito, 'cosmos' ye l'"uniberso conoxito" u [[reyalidat]].
 
Dibersas prebatinas zentificas e oserbazions fan beyer que l'uniberso ha estato gubernato por as mesmas lais fesicas e constants en tota la suya estensión e tiempo de d'esistenzia. A fuerza dominant en distanzias cosmolochicas ye a [[gravetat]], e a [[relatibidat cheneral]] ye actualment a tioria más prezisa sobre a grabitazión. L'uniberso tien áa lo menos tres dimensions d'espazio e una de tiempo. Dimensions adizionals no han puesto estar comprebatas esperimentalment.
[[Imachen:Universum.jpg|thumb|200px|left|Universum - C. Flammarion, Woodcut, Paris 1888, Coloration : Heikenwaelder Hugo, Wien 1998]]
 
A parola uniberso define cuasi siempre o tot. Manimenos, una definizión alternatiba d'uniberso diz que bi ha dibersos unibersos no coneutatos entre si e que o conchunto d'istos formarban a totalidat d'a esistenzia, que se dezirba [[multiuniberso]]. Por eixemplo, a tioría d'a [[bombolla unibersal]] diz que bi ha infinitas bariedaz d'unibersos, cadagún con diferents constants fesicas.
 
Á lo largo d'a istoria, s'han proposato dibersas cosmolochías, fruito d'a oserbazión de l'uniberso. A primera biene de l'antiga Grezia, que proposaba que l'uniberso poseyeba infinitos espazios e que ha esistito eternament, e que contiene un unico conchunto d'esferas conzentricas de mida finita -correspondendo áa las estrelas fixas, o Sol, e planetas cuantos- chirando arredol d'una esferica, pero inmobil, planeta Tierra. Á lo largo d'os sieglos, oserbazions más prezisas e tiorías milloratas d'a grabedat dioron orichen áa la tioría de [[Nicolau Copernico|Copernico]], o modelo eliozentrico e áa lo modelo Newtoniano d'o [[sistema solar]]. Nuebas imbestigazions en astronomía han lebato áa la carauterizazión d'a [[Carerra de San Chaime]], e áa lo descubrimiento d'atras [[galacsia]]s. O estudeyo d'a distribuzión d'istas galacsias e as suyas linias espeutrals ha senificato muito ta la cosmolochía moderna.
 
[[Categoría:Universo|*]]