Diferencia entre revisiones de «Scorpiones»

Contenido eliminado Contenido añadido
VolkovBot (descutir | contrebucions)
m robot Añadido: ne:बिच्छी
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- á + a )
Linia 24:
## ''[[Scorpionoidea]]''
{{Taxobox_end}}
Os '''arraclans''' u '''alacrans''' (zentificament en [[Idioma latín|latín]], a [[Orden (biolochía)|orden]] '''''Scorpiones''''') son una orden d'[[animals]] [[artropodo]]s [[chelicerata|quelizeratos]] que tienen os [[pedipalpo]]s modeficatos fendo forma d'[[estenazas]], y un [[fizón]] en l'estremo posterior d'o [[metasoma]] (apendiz [[coda|caudal]] de l'estremo de l'[[opistosoma]] -no ye una coda berdatera-). Sen conoix cuasi 1500 [[espezie]]s bibas en l'atualidat, y más de 100 espezies fósils. Sen puede trobar áa redol d'o mundo, en os zinco continents con eszepzión de l'[[Antartida]] y [[Gronlandia]]. O suyo nombre popular en [[Aragón]] ye «arraclans» (u las suyas bariants) con a mayor frecuanzia, estando las formas «escorpión» y «escurpión» muit puntuals en as parlas patrimonials<ref name="VIDALLER">{{an}} [[Rafel Vidaller Tricas|VIDALLER TRICAS, Rafel]], ''Libro de As Matas y Os Animals; Dizionario aragonés d'espezies animals y bechetals''; Ed. Val d'Onsera. Zaragoza [[2004]]. <small>ISBN 978-84-89862-35-7</small></ref>.
 
Totas as espezies en a orden ''Scorpiones'' son depredaderas, ixo ye, que cazan altros [[imbertebrato]]s. Como toz os ''[[Chelicerata]]'', os arraclans tienen os [[güello]]s muit simples y poco funzionals (dica sen conoix espezies ziegas) y s'orientan áa trabiés d'un sentido mecanotactico (pareixito áa lo [[tacto]]) lur organos perzeptors son os [[tricobotrio]]s, "pelos" chicoz que detectan con muita finura las mimbrazions de l'[[aire]] y d'o suelo. Os arraclans cazan áa la guaita, ixo ye, aguardando que a presa pase per áa on que ellos se troban, y alabez la prenen con as estenazas (pedipalpos) y le inoculan o [[bereno]] con o [[fizón]] que tienen en o telson (estremo caudal d'o metasoma).
 
Como a mayoría d'[[artropodo]]s, os arraclans no tienen berdateras piezas bucals masticaderas, per lo que no pueden si que aplicar una somera disgregazión mecanica en os teixitos d'a suya presa en estricallando-la con os [[quelizero]]s, que como en a mayoría d'os casos a presa gosa estar bel altro artropodo, ixo se traduz en fer-le un forato en l'[[ecsoesqueleto]] per áa on que inyectar-le os [[suco gastrico|sucos gastricos]] ta dicherir-la parzialment ''in situ'' y dimpués xurber-ne el que se pueda, ya en estato lequido u semilequido.
 
O bereno d'os arraclans ye prenzipalment neurotocsico, bloqueyador d'as [[bomba Na/K|bombas de sodio y potasio]] y d'os [[Canal de Ca|canals de calzio]] (que son a clau d'o funzionamiento d'as zélulas eszitables; [[neurona]]s y [[zelula muscular|zelulas musculars]]), tot ixo ta paralizar a presa. En [[Europa]] no se i ha descrita garra espezie letal ta l'[[Homo sapiens|ombre]], anque a espezie más frecuent en as arias mediterranias d'o continent (encluyindo-se lo [[Perineu]]), ''[[Buthus occitanus]]'', tiene una fizada muit dolorosa dica cara áa os adultos. Esisten espezies de berenos mortals en [[Africa]], [[Asia]] y os sectors tropicals d'[[America]]. A funzión neurotocsica d'o bereno d'os arrclans tamién fa que si se superan os sintomas carateristicos no deixe guaire más secuelas.
 
== Se beiga tamién ==