Versión d'o 09:10 29 chun 2010 editar AraBot (descutir \| contrebucions) Bots 388 490 ediciones m Robot: Reemplazo automático de texto (-iixemplo +ixemplo) ← Ir ta a edición anterior		Versión d'o 10:10 14 chul 2010 editar desfer AraBot (descutir \| contrebucions) Bots 388 490 ediciones m Robot: Reemplazo automático de texto (- á + a ) Ir t'a edición siguient →
Linia 4: A '''picueta''' u '''birgüela''' ye una [[malautía infeziosa]] aguta, contachiosa e, seguntes as estimazions, mortal en un 40% d'os casos. Ye causata per un virus d'o [[chenero (biolochía)\|chenero]] ''[[Orthopoxvirus]]'' (lo ''[[Variola virus]]''), en a [[familia (biolochía)\|familia]] ''[[Poxviridae]]'' ([[Virus DNA bicatenario\|''double strand'' DNA virus]]), lur particlas viricas son d'entre las més grans coneixitas en o mundo d'os virus (á redol d'os 200 u 300 nanometros). As dos bariants d'a malautía son a ''Variola major'' e la ''Variola minor'', que se destinguen per a disposizión d'as pustulas en o cuerpo mientres d'o prozeso aguto d'a infezión. A malautía, en [[medezina]], tamien se coneix per os nombres latins "''Variola''" u "''Variola vera''", que son deribatos d'o [[latín]] "''varius''", que ye «tacato», u "''varus''" «granet». O termin [[anglosaxón]] "''Smallpox''" «pustula chicota», que apareix áa sobén en a bibliografía, s'emplegó per primera begata en o [[sieglo XV]] ta destinguir-la de la dita "''Great Pox''" «gran pustula», a [[chancra\|chancra ulzerosa]] primaria d'a [[sifilis]] (as "puntas de cristo" que se'n diz popularment) que yeran encara frecuents per ixas embueltas. Lo nombre "picueta" fa referencia áa que las bambollas pareixen [[peca]]s. O virus d'a picueta, en a fase aguta, replica intensament en as zelulas endotelials d'os capilars cutaneyos e tamién, anque en menor cantidat, en o [[esofago]]. En a piel, ixa replicazión masiba i produze lo dito «''rash maculopapular''», carauterizato per l'aparizión d'as pustulas. Lo virus ''variola major'' causa una mortalidat d'entre lo 20 e lo 60% en as presonas adultas que esarrollan a malautía, e gosa causar-les a muerte dica áa lo 80% d'os ninos infetatos. Ixo lo combierte en una d'as malautías viricas agutas més mortiferas coneixitas. ''Variola minor'' causa formas més leus d'a malautía: l'alastrimo, con una mortalidat d'á redol d'o 1% d'os infetatos. En os malautos que en soprebiben, les son carateristicas as zicatrizes en a piel, de regular més en a cara. Més pocas begatas, os indibiduos quedan ziecos per a ulzerazión d'a corneya d'os güellos, u presentan deformazions fesicas per [[artritis]] e [[osteomielitis]] per complicazions en o prozeso aguto. Lo perzientache d'estes afeutatos no brinca d'un 2 u 5% d'os casos. A picueta ye una d'as malautías viricas millor descritas en a istoria, que més ha impautato en a soziedat dende os orichens per presentar-se sin d'eszepzión en totas as clases sozials (dende os pobres dica os reis e emperadors) e per ixo, una d'as que més intentos de uscar-ne curazión ha motibato dende l'antiguedat: Os [[China\|chinos]] e [[India\|indús]] praticaban a [[bariolazión]] (precursora d'a [[bacunazión]]) ya en o [[sieglo VIII]]. Per a tasa de mutazión estimata ''in vitro'' de lo virus s'ha calculato que lo ''Variola virus'' apareixió áa redols de l'año 10 000 a. de C. estando asinas una d'as malautías viricas més antigas que encara seguirían afeutando la umanidat si que no ese estato erradicata. Como eixemplos d'a suya birulenzia, s'ha calculato que la malautía mató 400 000 presonas cada añata en o [[sieglo XVIII]] en [[Europa]], encluyendo-ie 5 reis que reinaban cuan les agafó la malautía, e estió la responsable d'un terzeno d'as zegueras d'ixe sieglo. En o [[sieglo XX]] ([[1900]] - [[1980]], d'antes que no la erradiquesen) s'ha calculato que mató d'entre 300 e 500 millons de presonas en o mundo. Només en l'añata d'o [[1967]], 13 años d'antes que s'erradicás (ixo ye, cuan ya yera de fumo baixo) la [[Organizazión Mundial d'a Salut\|OMS]] calcula que mató bels 2 millons de presonas, d'os 15 millons que la eban contraíto. Dempués que s'esen lebato áa termin esitosas campañas de [[bacunazión]] de largo en os [[sieglo XIX\|sieglos XIX]] e [[sieglo XX\|XX]], lo zaguer caso d'a malautía se deteutó en [[Etiopía]] en [[1975]] (un d'os países con més complicazions ta fer-ie efeutibas as campañas de bacunazión). Dempués de 5 añatas sin de trobar-se garra caso áa nibel mundial, la OMS declaró la malautía erradicata d'o planeta lo [[8 de mayo]] de [[1980]]. O tatamiento d'a picueta ye la un que se fa cheneralment con as malautías viricas, sin de garra tratamiento propio. A [[bacunazión]] ye la mesura més important en a suya prebenzión. == Se beiga tamién ==

Diferencia entre revisiones de «Picueta»