|
A '''Cronica de Sant Chuan d'a Penya''' u '''Cronica pinatense''' ye una [[cronica historiografica]] meyebal escrita per iniciatiba d'o rei [[Pero IV d'Aragón]] que abraca la historia d'o [[Reino d'Aragón]] den d'os suyos oríchens condals y d'a posterior [[Corona d'Aragón|Corona]] enta la muerte d'[[Alifonso II d'Aragón]]. S'escribió en a suya primer redacción en latín enta [[1342]] per o secretario d'o rei, [[Tomás de Canellas]], enamplando uns anteriors anals [[Monesterio de Sant Chuan d'a Penya|pinatenses]] d'os reis aragoneses y navarros.<ref>Antonio Pérez Lasheras, ''La literatura del reino de Aragón hasta el siglo XVI'', Zaragoza, Ibercaja-Institución Fernando el Católico (col. Biblioteca Aragonesa de Cultura), 2003, pach. 103. ISBN 84-8324-149-8.</ref>
D'a Cronica, bi n'ha tres versions. A primera ye escrita en [[latín]] y ye d'antis de [[1359]]. Se rancó ta escribir-la d'una cronica anterior áa la cuala Tomás de Canellas enadió la historia posterior áa la unión d'Aragón y Catalunya. A obra se constitui como la cronica oficial d'a dinastía reyal. D'ista versión latina, en deriva una en [[Idioma aragonés|aragonés]]<ref>[http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/bne/12937401998072638532624/index.htm Reproducción dichital d'a ''Cronica de Sant Chuan d'a Peña'' (versión en aragonés). Manuscrito 2078 d'a [[Biblioteca Nacional d'Espanya]].]</ref> y una altra en [[Idioma catalán|catalán]], amas con data entre [[1369]] y [[1372]]. A versión aragonesa fue publicata en [[1876]] per [[Tomás Ximénez d'Embún]] en una edición critica<ref>[http://www.cervantesvirtual.com/FichaObra.html?Ref=12477 Edición dichital áa partir de Tomás Ximénez d'Embún (Zaragoza, Imprenta del Hospicio, 1876).]</ref>. En [[1961]], [[Antonio Ubieto Arteta]] editó criticament a versión latina <ref>Antonio Ubieto Arteta (ed.), ''Crónica de San Juan de la Peña: versión latina e índices'', Valencia, Caja de Ahorros y Monte de Piedad de Zaragoza, Aragón y Rioja, 1961 (Textos Medievales, 4). [http://www.bne.es/cgi-bin/wsirtex?FOR=WBNBIBT4&VIS=W01BIMO&FMT=WBNARIA1&ITE=0004701015031 Ficha catalografica d'a obra en a BNE].</ref> y [[Amadeu Soberanas]], a catalana<ref>Amadeu J. Soberanas Lleó (ed.), ''Crònica general de Pere el Cerimoniós, dita comunament Crònica de Sant Joan de la Penya'', Barcelona, Alpha, 1961.</ref>. [[Carmen Orcástegui]] publicó en [[1986]] una nueva edición critica d'o texto en aragonés<ref>Carmen Orcástegui Gros (ed.), ''Crónica de San Juan de la Peña: versión aragonesa.'' Institución «Fernando el Católico», Zaragoza, 1986.</ref>.
[[Imachen:Cronica pinatense.jpg|145px|left|thumb|''[http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/bne/12937401998072638532624/index.htm Cronica de Sant Chuan d'a Penya]'' (fol. 1r)]]O texto nos lo han trasmeso en tres manuscritos. Dos se'n troban áa la Biblioteca d'[[Monesterio d'o Escorial|o Escorial]]. O primer (con a signatura L-II.13) ye d'as acabanzas d'o [[sieglo XIV]]. En bi ha un altro d'enta [[1470]] (sign. N-I-13) que bi encorpora adicions de Martín de Larraya d'o [[sieglo XVI]]. O zaguer, disponible en [http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/bne/12937401998072638532624/index.htm edición dichital facsímil], data d'o sieglo XVI y se troba áa la [[Biblioteca Nacional d'Espanya]] (ms. 2078).
As fuents d'a ''Cronica de San Chuan d'a Penya'' se troban en una antiga cronica d'o monesterio homonimo que conteneba cronolochías y afers chenealochicos y li proporciona información de valura sobre es antigos [[Condau d'Aragón|contes aragoneses]] y os primers [[Reino de Pamplona|reis de Pamplona]]. T'as calendatas posteriors áa la unión dinastica entre [[Peironella d'Aragón]] y [[Remón Berenguer IV]] se fizon servir a ''Cronica d'os Estatos Peninsulars'' (dita tamién ''Cronica nabarro-aragonesa'' u ''Cronica de 1305''), y la ''Gesta Comitum Barchinonensium'', amés d'a important obra latina de [[Rodrigo Ximénez de Rada]], ''De rebus Hispaniae'', fuen egualmén prinzipal t'a ''Estoria d'Espanya'' d'[[Alifonso X de Castiella]].
Se trata d'un d'os textos més relevans t'a historia d'a [[Corona d'Aragón]]. Ha una gran importancia lo feito que repleque prosificacions de cantas de chesta, d'entre as cualas descolla la d'a [[Campana de Uesca]]. Ye amés d'interés como fuent documentadera ta datos relacionatos con o [[monesterio de Sant Chuan d'a Penya]]. A cronica remata con a muerte d'[[Alifonso IV d'Aragón]] en [[1336]].
|
