Diferencia entre revisiones de «Biotecnolochía»

Contenido eliminado Contenido añadido
Xqbot (descutir | contrebucions)
m robot Añadido: gan:生物技術; cambios triviales
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- á + a )
Linia 1:
{{Grafía_87}}
[[Imachen:TRNA-Phe yeast 1ehz.png|thumb|Estrutura de l'ARN de transferenzia]]
A '''Biotecnolochía''' ye o conchunto de disziplinas u [[zenzia]]s que tien por ochetibo o estudio d'os sers bibos u partis d'os sers bibos ta d'otener-ne biens e serbizios. A suya aria d'estudio ye entre a [[biolochía]], a [[bioquimica]] e a [[incheniería quimica]] e tien áa más gran repercusión en a [[farmazia]], [[medezina]], [[microbiolochía]], a [[zenzia d'os alimentos]] e l'[[agricultura]], entre d'atros campos. O conoximiento que tienen os [[biotecnologo]]s, que fa de enlaze entre a biolochía e a incheniería quimica, lis premite optimizar e lebar áa gran escala la sintesis de produtos que afeutan toz istos campos zitatos.
 
Probablement o primero que emplegó iste termin estió [[Karl Ereky]], incheniero [[Hongría|ongaro]] en [[1919]].
Linia 9:
Bi ha tamién aplicazions d'a biotecnolochía que no emplegan [[organismos]] bibos. Os [[microchip d'ADN|microchips d'ADN]] feitos serbir en os [[analisis chenetico]]s en son un eixemplo. Bi ha muitismas produzions que se fan con nomás a reazión d'as [[enzima]]s d'os [[microorganismos]].
 
A biotecnolochía moderna s'asozia áa sobén con l'uso d'os [[microorganismos]] cheneticament modificatos como o ''[[Escherichia coli|E. coli]]'' u a [[lebadura]] ''[[Saccharomyces cerevisiae]]'' que s'emplega en a produzión de sustanzias como a [[insulina]] u os [[antibioticos]]. Tamién se puet referir áa los [[animal transchenico|animals transchenicos]] u [[planta transchenica|plantas transchenicas]], como lo [[panizo]]. Zelulas animals modificatas como as de l'obario d'o [[hamster chinés]] ([[CHO]]) entre muitismas atras son muit emplegadas por as industrias [[farmazia|farmazeuticas]]. Autualment se ye prebando l'uso d'as plantas como [[bioreactor]]s baratos.
 
A biotecnolochía tamién ye áa ormino asoziata con a rechira de nuebas terapias e dispositibos de diagnostico.
 
== Campos d'a biotecnolochía ==
Linia 18:
Por eixemplo, una aplicazión d'a biotecnolochía ye a utilizazión dreita d'[[organismo]]s ta la fabricazión de produtos organicos, como a [[zerbeza]] u a [[leit]]. Un atro eixemplo ye a utilizazión de [[bacteria]]s en a [[menería]] como en o caso d'a [[biolicsibiazión]]. A biotecnolochía tamién tien aplicazions en o [[reziclache]], o tratamiento d'os [[residuo]]s, a limpieza d'a contaminazión orichinata por as autibidaz industrials ([[biorremediazión]]), e tamién puet produzir [[Arma biolochica|armas biolochicas]].
 
Bi ha una buena ripa de termins d'argot ta os sozcampos d'a biotecnolochía. Á más, bi ha dibersos termins puntuals atribuyitos áa lo suyo estudio (biotecnolochía animal, biotecnolochía bechetal, biotecnolochía microbiolochica...).
 
* '''[[Biofarmacolochía|Biotecnolochía roya]]''': biotecnolochía aplicata áa los prozesos [[medezina|medicos]]. Bels eixemplos son o diseño de microorganismos adedicatos áa produzir [[antibioticos]] e o diseño de curas cheneticas ta malautías áa trabies d'a [[terapia chenica]] u [[terapia zelular|zelular]].
 
* '''[[Biotecnolochía blanca]]''', tamién conoxita como '''biotecnolochía grisa''' u '''biotecnolochía industrial''' ye a biotecnolochía aplicata áa los prozesos [[industria]]ls. Un eixemplo ye o diseño d'un organismo ta produzir un compuesto quimico. Un atro eixemplo ye a utilizazión d'[[enzima]]s como [[catalizador]]s industrials tanto ta produzir produtos quimicos de balor como ta destruyir produtos periglosos u contaminants. A biotecnolochía blanca tiende áa consumir menos en recursos que os prozesos tradizionals cuan s'emplega ta produzir biens industrials.
 
* '''[[Biotecnolochía berda]]''' ye a biotecnolochía aplicata áa los prozesos [[agricultura|agricolas]]. Un eixemplo sería la selección e domesticazión de plantas áa trabiés d'a [[micropropagazión]]. Un atro eixemplo ye o diseño d'un organismo [[transchenico]] ta crexer baxo unas condizions meyoambientals espezificas u en presenzia (u ausenzia) de bellas sustanzias quimicas. Ye a faina d'ista biotecnolochía fer más compatible a esplotazión agrícola e o rispeto por o meyo ambient. Autualment, bi ha muito debate arredol d'as plantas transchenicas concretas relazionatas con iste campo.
 
* '''[[Bioinformàtica]]''' ye un campo interdisziplinario que mira de resolber problemas biolochicos por meyo de tecnicas computazionals fendo posible una rapeda organizazión e analisis d'os datos biolochicos. Iste campo tamién puet rezibir o nombre de '''biolochía computazional''', e que puet estar definita como a conzeptualizazión d'a biolochía en termins de moleclas e l'aplicazión de tecnicas informaticas ta entender e organizar áa gran escala la informazión asoziata con istas moleclas.<ref name="gerstein">Gerstein, M. "[http://www.primate.or.kr/bioinformatics/Course/Yale/intro.pdf Bioinformatics Introduction]." ''[[Yale University]].'' Rebisato lo [[14 d'abiento]], de [[2008]].</ref> A bioinformatica chuga un papel clau en cuantas arias de l'analisis de [[chenoma]]s como a [[chenomica funzional]], a [[chenomica estrutural]] u a [[proteomica]].
 
* O termin '''[[biotecnolochía azul]]''' ha estato tamién emplegato ta describir as aplicazions marinas e acuaticas d'a biotecnolochía, pero lo suyo uso ye relatibament raro.
Linia 33:
 
== Istoria ==
* [[Edat de bronze]] - [[Babilonia|babilonios]] e [[Antigo Echipto|echipzians]] amilloran as razas de [[zerial]]s por [[selección artifizial]]. Tamién prenzipia áa creyar-se [[zerbeza]], [[bin]] e [[pan]].
* [[4000 aC]] - Os [[China|chineses]] prenzipian áa produzir produtos parexitos áa lo [[queso]] e o [[yogurt]].
* [[1590]] - Imbenzión d'o [[microscopio]] por [[Zacarías Janssen]].
* [[1665]] - [[Robert Hooke]] emplega por primera begata la palabra [[zelula]] en o suyo libro [[Micrographia]].
Linia 53:
* [[1992]] - A ''Food Drug Administration'' (FDA), una instituzión publica nordamericana, aprueba os alimentos transchenicos produzitos por [[Calgene]]. Ye a primera begata que s'autorizan alimentos transchenicos en os [[Estatos Unitos]]
* [[2000]] - Primer esbozo d'o [[chenoma umán]]
* [[2004]] - A [[ONU]] e o Gubierno de Chile organizan o Primer Forum Global de Biotecnolochía, e a Ziudat de [[Concepción (Chile)|Concepción]], [[Chile]]. (2 áa lo 5 de marzo).
 
Lo que güé se conoxe como incheniería chenetica u [[ADN recombinant]], estió parti d'o descubrimiento feito por [[Hamilton Smith]] e [[Daniel Nathans]] en l'año [[1970]] d'a [[enzima]] (restrictasa) capaz de reconoxer e tallar l'[[ADN]] en secuenzias espezificas, descubrimiento por lo que lis conzedioron o [[Premio Nobel de fisiolochía e medezina]], compartito con [[Werner Arber]], en [[1978]]. Iste descubrimiento dió orichen áa lo desarrollo d'o que güé se conoxe como [[incheniería chenetica]] u Biotecnolochía, que premite clonar cualsiquier chen en un birus, microorganismo, zelula d'animal u de plantas.
 
== Firmas biotecnolochicas ==