Diferencia entre revisiones de «Matías Corvín»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- istorica + historica)
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (- ongaro + hongaro)
Linia 4:
'''Matías Corvin''', naixito o [[23 de febrero]] de [[1443]] en [[Cluj]] (güé [[Rumanía]]) e morió en [[Biena]] (güé [[Austria]]) o [[6 d'abril]] de [[1490]], ye un rei d'[[Hongría]] d'orichen [[blacos|blaco]] que reinó dende [[1458]] dica [[1490]] e ye considerato como uno d'os millors monarcas que ha tenito ixe estato d'Europa zentro-oriental.
 
En [[idioma rumán|rumán]] li dizen ''Matia Corvin'', ''Matei Corvin'' u ''Corvinul'', encara que o suyo nombre de naxenzia ye ''Matia de Hunedoara''. En [[idioma ongarohongaro|ongaro]] li dizen ''Hunyadi Mátyás'', en [[latín]] s'escribe ''Matthias Corvinus'', en [[Idioma serbocroata|crobate]] ''Matija Korvin''.
 
Yera o segundo fillo de [[Iancu de Hunedoara]], conoxito caudiello melitar d'orichen blaco que esdebenió rechent d'Hongría dimpués d'unas esitosas campañas melitars cuentra o [[Imperio Otomán]], dixando a lo suyo fillo un reino estable e seguro. A madre de Matias Corvín yera d'a nobleza meya [[transilbania|transilbana]] e se clamaba ''Erzsébet'' u ''Elisabeta''.
Linia 16:
Matías estió educato en italián. Dimpués de descubrir as ideyas d'o [[Renaximiento]] empentó a influyenzia cultural italiana en [[Hongría]]. Buda, Esztergom, Székesfehérvár e Visegrád estioron ziudaz que se benefizioron d'a estabilidat d'un sistema de salut publica y educazión, e tamién d'un sistema churidico baxo o reinato de Matías Corvín. Estió un reconoxito e cheneroso mezenas d'artistas italians como Galeotto Marcio e d'Europa occidental, que estioron estreitament ligatos a la cort suya. A suya biblioteca, a Biblioteca Corviniana, yera a mayor colezión europeya de cronicas historicas e treballos filosoficos e zentificos en o sieglo XV, con més de 5000 exemplars, podendo-se balorar cadagún més de 1000 [[florín|florins]] d'oro.
 
O suyo reinato ye considerato como un d'os més gloriosos capítols d'a istoria d'[[Hongría]], marcato por as campañas melitars bitoriosas d'o suyo temito ''Fejete sereg'' u "exerzito negro". Hongría conoxió en ixas embueltas de Matías Corbín a suya mayor estensión, (con una muga ueste dende o sudueste d'Alemanya dica Dalmazia e una muga este dende Polonia dica l'actual Bulgaria). Matías dirichió chuntos os reinos de Morabia, Silesia, Lusazia como unión presonal (os tres en 1468/1469/1479-1490) e la baxa Austria (1477/1485-1491). Parlaba [[idioma ongarohongaro|ongaro]], [[idioma rumán|rumán]], [[idioma italián|italián]], [[idioma serbocroata|croata]], [[idioma latín|latín]], e més tarde [[idioma alemán|alemán]], [[idioma checo|checo]], [[idioma eslobaco|eslobaco]], asinas como atras [[luengas eslabas]]. O rei Matías ye remembrato encara güei, en muitos relatos e cantas populars, como un gobernant muito intelichent e dreito.
 
Matías Corvín estió qui ordenó meter en garchola a lo [[boibot]] de Balaquia [[Vlad Ţepeş]] cuan li demandó aduya cuentra os otomans. Sin d'embargo Matías lo aduyó a recuperar o trono de Balaquia. [[Esteban o Gran]] de Moldabia atacó Hongría dimpués de firmar a paz con Polonia, y en una batalla Matías fue ferito por tres sayetas e una lanza.