Diferencia entre revisiones de «Sefarditas»

Os '''sefardís''' son os [[chodigos]] orichinarios d'a [[Peninsula Iberica]], ixemenatos dende fins d'o [[sieglo XV]] por diferents países d'[[Europa]] e d'a resta d'a cuenca [[Mar Mediterrania|mediterrania]]. En a [[diaspora]] desembolicoron una luenga romanze dita [[ChodigoespañolChodigoespanyol|chodigo-españolespanyol]], que en o [[sieglo XX]] han ito dixando de charrar. Son seguidors d'o [[chudaísmo]] ortodocso.

{{Articlo principal|chodigoespañolchodigoespanyol}}

Enantes d'a espulsión parlaban os romanzes d'as rechions d'orichen, e por exemplo esiste a teoría que en [[Aragón]] e Ribera [[Navarra]] charraban un [[chodigoaragonés]] (en reyalidat os testos meyebals d'as comunidaz de [[Tudela]] e [[Tarazona]] amuestran que yera o mesmo luengache que o d'os cristians pero con lesico azoziato á la bida d'os chodigos). En as primeras añatas dimpués d'a espulsión os chodigos sefardís de diferents zonas se manteneban en bicos u carreras deseparatas con [[sinoga]]s propias en ziudaz on s'eban establito como [[Salonica]] e como deziban os biachers que i pasaban yera posible sentir "toz os azentos d'Espanya". Con o tiempo os diferents romanzes d'as zonas d'orichen d'os sefardís comberchioron en un luengache de base castellana, o [[chodigoespañolchodigoespanyol]]. Se sabe que o chodigoespañolchodigoespanyol de [[Salonica]] teneba [[aragonesismo (lingüistica)|aragonesismos]] e que conserbaban a f- inizial en cuenta d'aspirar-la <ref> [[Rafael Lapesa]]. "HISTORIA DE LA LENGUA ESPAÑOLA". Editorial Gredos. (1981) </ref> . Os sefardís que probeniban de [[Portugal]] sin d'embargo mantenioron o [[chodigo-portugués]].

Os sefardís que s'establioron en [[Francia]] en o [[sieglo XIX]] prenioron a [[Idioma franzés|luenga franzesa]], mientres os sefardís d'os países musulmans e costas d'a [[Mar d'o Norte]] seguiban mantenendo o chodigoespañolchodigoespanyol. En o sieglo XX as mortaleras d'a [[Segunda Guerra Mundial]], a emigrazión ta [[Israel]] e atros factors han feito que o chodigoespañolchodigoespanyol siga un luengache en camín de desaparixer.

Dende a espulsión d'Espanya uns 100.000 sefardís s'establioron en [[Portugal]], (on zinco añatas més tarde fuoron batizatos a la fuerza), en o sur d'[[Italia]]. Arriboron en [[Sezilia]] chodigos sefardís que se sumoron a los chodigos que ya i eba, pero [[Sezilia]] feba parte d'Espanya e yera un puesto on se podeba aplicar o decreto d'espulsión. Muitos sefardís rematoron arribando en o [[Imperio Otomán]], en [[Marruecos]] y en os [[Países Baixos]]. Dende fins d'o sieglo XV a [[enquisizion]] españolaespanyola persigue a los combersos.