Diferencia entre revisiones de «Gaita de boto»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (-eferenzia +eferencia)
Francho (descutir | contrebucions)
Sin resumen de edición
Linia 1:
 
{{Grafía_87}}
:''O termintermino '''bot''' reendreza ta ista pachina. Ta o monezipiomonecipio d'a Terra Alta se beigaveiga [[Bot (Terra Alta)]]''
{{Ficha d'instrumento mosical
|nombre=Gaita de boto
Linia 10:
|clasificación2=
|tesitura=
|relacionato=[[Chicotén]], [[chiflo]], [[donzainadulzaina]]
|desarrollato=
|mosicos=Gaitero
Linia 16:
|articlos=
}}
A '''gaita de boto''', u simplament "boto" u "bot", ye ununa tipomena de [[gaita]] [[Aragón|aragonesa]]. A suya utilizaziónutilización y fabricaziónfadrucación yera cuasiquasi extinguida a finals d'os [[decada de 1970|añosanyos 70]] d'o [[sieglo XX]], cuanquan prenzipióprencipió olo suyo prozesoproceso de recuperaziónrecuperación, en [[1978]]. GüeDende existenremates cuantosd'o sieglo XX existeixen quantos constructors d'iste estrumentoinstrumento, cuantasquantas escuelas y asoziazionsasociacions de gaiters, más d'una dezenadotzena de collas de [[folk aragonés]] que enla metenincluyen n'aen suyaas mosicasuyas formacions y, o que ye más importánimportant, zientoscientos de gaiters n'en o territorio aragonés.
 
==ConstituziónMorfolochía==
A gaita de boto consta de:
* O '''boto''' ta almazenaralmagazenar l'aire,
* O '''bufador''' ta plenaremplir o boto d'aire,
* O '''clarín''' ta tañertanyer as melodías,
* O '''bordón''' que fa un baxobaixo contino, y
* A '''bordoneta''', que fa o mesmo que o bordón pero lo en fa una nota una octabaoctava mas aguda.
 
O boto ye tradizionalméntradicionalment deun pelello pellexoenterizo de [[craba]] y cheneralméncheneralment de gran bolumenvolumen. En o forau correspondiéncorrespondient a lo cuello d'a craba se atapía un zepocepo con dos foraus an que se meten en paralelo (ye a unica gaita d'a peninsula n'en a que isto ocurre) o clarín y a bordoneta. AtausPiaus a las extremidazextremidatz superiors son os zeposcepos d'o bordón y d'o bufador.
 
A colocazióncolocación d'o bordón tambientamién ye particular, ya que se metesustién baxodebaixo lod'o brazo dreito d'o gaitero, en contrascuentras d'a conoxidaconoixida estetica gallego-asturiana (y escocesa) de meter-se-lo por denzimadencima d'o güembrohuembro.
 
O boto ye cubierto por un bestiu y se parixe a un bestiuvestiu de nina, ya quey gosa estar raixoso, de colorsfloretas estampausestampadas, con cuello y mangasmanguetas ta las extremidazextremidatz d'o boto, yrematau amásen gosavolants rematar enfendo bolantesfaldeta.
 
OOs bordonesbordons tienen(bordón refuerzosy debordoneta) estañopueden utener cuerno y cualsiquierrefuerzos (d'osarchent, estanyo, cuerno...). tresOs tubos sonoros (bordón, bordoneta uy clarín) puede ir forraus de pelleta de cullebra, seguntes superstizionssupersticions ou preferencias d'o gaitero); ira forrauverdat deye pielque deiste procedimiento fa que a fusta se mantienga en millors culebracondicions.
 
==Caracteristicas sonoras==
O clarín admite dichitación ubierta y, semitrancadamas rarament, semitancada. OLo abitualcutiano ye tañertanyer-la en [[tonalidátonalidat]] de Do (tanto mayor como menor) ya que o rangorechistro de notas que produzeproduz o clarín va dende un Si dica un Do una octabaoctava más agudo. O bordón allora será afinau en Do, o mesmo quey a bordoneta (aunqueson istaafinaus sigaen afinada una octaba más aguda que o bordón)Do.
 
==UtilizaziónUso==
A gaita de boto se feba serbirservir tradicionalméntradicionalment ta l'acompañamientoacompanyamiento de danzesdances y bailes rituals. AutualménActualment contina fendo-se serbirservir en istos casos, uso faborezidoafavoreixiu por a recuperaziónrecuperación y restaurazión derestauración d'antigos danzes ya cuasiquasi perdius. Sin embargoSindembargo, a gaita de boto ha alcanzau oa suya mayor popularidápopularidat por a apariziónl'aparixión de collas de [[folk aragonés]] que la febanfan serbirservir en as suyas composizionscomposicions. Collas como [[Ixo Rai]], [[La Ronda de Boltaña]], [[Somerondón]], [[La Orquestina del Fabirol]], [[Lurte]] u [[Biella Nuei]] han feito d'a gaita aragonesa un estrumentoinstrumento admirualmirau por os "folkies" de drentod'aintro y fuera dedifuera d'[[Aragón]].
 
TradizionalménTradicionalment ha autuauactuau como estrumentoinstrumento solenco.solitario, Tambiénen seradidas ocasions acompanyau de percusión; en os dances de tochos u espatas, istos elementos chugan tamién un papel d'acompanyamiento. S'ha tañebatanyiu chunto con a [[trompa de Ribagorza]] dica dentrau o sieglo XX. Tras a suya recuperaziónrecuperación, alo gaitaboto s'ha tocau frecuenteménfreqüentment en conchuntos de [[dulzaina]] y tabalatabal, y acompañándoseacompanyando-se ya con toda trazamena d'estrumentosinstrumentos acústicosacusticos y eléutricoselectricos en dibersasquantas collas de "folk".
 
==Articlos relacionaus==
==Artículos relazionaus==
*[[Gaita]]
*[[DonzainaDulzaina]]
*[[Trompa de Ribagorza]]
*[[Chiflo]]