Diferencia entre revisiones de «Matías Corvín»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (-Alemaña +Alemanya)
AraBot (descutir | contrebucions)
m Robot: Reemplazo automático de texto (-Ongría +Hongría)
Linia 2:
[[Imachen:Matei Corvin Johannes de Thurocz f137.jpg|thumb|right|Matías Corvín - ilustrazión en a pachina d'un incunable eslabaco de Ioanes de Thurocz u Thuróczy János.]]
 
'''Matías Corvin''', naxito o [[23 de febrero]] de [[1443]] en [[Cluj]] (güé [[Rumanía]]) e morió en [[Biena]] (güé [[Austria]]) o [[6 d'abril]] de [[1490]], ye un rei d'[[OngríaHongría]] d'orichen [[blacos|blaco]] que reinó dende [[1458]] dica [[1490]] e ye considerato como uno d'os millors monarcas que ha tenito ixe estato d'Europa zentro-oriental.
 
En [[idioma rumán|rumán]] li dizen ''Matia Corvin'', ''Matei Corvin'' u ''Corvinul'', encara que o suyo nombre de naxenzia ye ''Matia de Hunedoara''. En [[idioma ongaro|ongaro]] li dizen ''Hunyadi Mátyás'', en [[latín]] s'escribe ''Matthias Corvinus'', en [[Idioma serbocroata|crobate]] ''Matija Korvin''.
 
Yera o segundo fillo de [[Iancu de Hunedoara]], conoxito caudiello melitar d'orichen blaco que esdebenió rechent d'OngríaHongría dimpués d'unas esitosas campañas melitars cuentra o [[Imperio Otomán]], dixando a lo suyo fillo un reino estable e seguro. A madre de Matias Corvín yera d'a nobleza meya [[transilbania|transilbana]] e se clamaba ''Erzsébet'' u ''Elisabeta''.
 
Lo baltizoron como ''Matia'' ("Matías") porque ye naxito o día 24 de febrero, o día que en o calendario catolico-román se zelebra a l'[[Apostol Matías]]. Sin d'embargo como o nombre "Matías" no ye frecuent en [[idioma rumán|rumán]] o suyo nombre se confundió con ''Matei'' ("Mateu").
Linia 12:
Dimpués d'a muerte de Iancu de Hunedoara a oligarquía ongara prenió o poder de nuebo. O rei Ladislau lo Postumo estió o gobernador nominal, pero de feito qui mandaba yeran tres familias: os ''Garai'', os ''Ujlaki'' e os ''Cillei'', que prebaban d'eliminar a influyenzia d'os Hunedoara. D'esta traza combenzioron a lo choben rei que ordenase l'asesinato (por escabezamiento) de ''Lászlo'' ("Ladislau"), fillo mayor de Iancu de Hunedoara. Lo fillo menor, Matias, encara un nino, fue ascape meso en una fosqueta. Dimpués encomenzó una guerra zebil. O rei adoleszent fuyó ta Boemia, lebando-se a Matias de Hunedoara con él. Elsabeta Szilágy, bidua de Iancu de Huneoara organizó exerzitos fidels a lo suyo marito conseguindo rematar a guerra zebil con a bitoria sobre os exerzitos d'as grans familias nobles. O rei Ladislau lo Postumo fue executato, chunto con muitos d'os que lo combenzioron pa que executase a Ladislau de Hunedoara. A Dieta Nazional fue reunita en Buda pa esleir o nuebo rei. En presenzia d'os exerzitos d'a Casa de Hunedoara, acantonatos en a ribera d'o [[Danubio]], alabez chelato, fue esleito o rei Matías, a la edat de 18 añatas, que encara eba d'estar rescatato e tornar de Praga.
 
Matías Corvin gobernó como rei de OngríaHongría 32 añatas e lo suyo reinato estió uno d'os periodos més brillants d'a istoria d'OngríaHongría. L'alta aristocrazia sin d'embargo no beyó con güenos güellos a presenzia d'un miembro d'a baxa nobleza en o trono d'OngríaHongría e cospiroron pa destronar-lo. D'alcuerdo con a leyenda, os grans nobles aberban conseguito posar o plan en prautica con l'aduya d'a reina [[Beatriz d'Aragón|Beatriz]], a muller d'o rei. O medico d'a reina trataba de reumatismo a lo rei Matías emberenando-lo con [[plomo]], d'esta traza o rei Matías morió lentament, de [[saturnismo]], enantes de plegar a la edat de 50 [[añata]]s.
 
Matías estió educato en italián. Dimpués de descubrir as ideyas d'o [[Renaximiento]] empentó a influyenzia cultural italiana en [[OngríaHongría]]. Buda, Esztergom, Székesfehérvár e Visegrád estioron ziudaz que se benefizioron d'a estabilidat d'un sistema de salut publica y educazión, e tamién d'un sistema churidico baxo o reinato de Matías Corvín. Estió un reconoxito e cheneroso mezenas d'artistas italians como Galeotto Marcio e d'Europa ozidental, que estioron estreitament ligatos a la cort suya. A suya biblioteca, a Biblioteca Corviniana, yera a mayor colezión europeya de cronicas istoricas e treballos filosoficos e zentificos en o sieglo XV, con més de 5000 exemplars, podendo-se balorar cadagún més de 1000 [[florín|florins]] d'oro.
 
O suyo reinato ye considerato como un d'os més gloriosos capítols d'a istoria d'[[OngríaHongría]], marcato por as campañas melitars bitoriosas d'o suyo temito ''Fejete sereg'' u "exerzito negro". OngríaHongría conoxió en ixas embueltas de Matías Corbín a suya mayor estensión, (con una muga ueste dende o sudueste d'Alemanya dica Dalmazia e una muga este dende Polonia dica l'autual Bulgaria). Matías dirichió chuntos os reinos de Morabia, Silesia, Lusazia como unión presonal (os tres en 1468/1469/1479-1490) e la baxa Austria (1477/1485-1491). Parlaba [[idioma ongaro|ongaro]], [[idioma rumán|rumán]], [[idioma italián|italián]], [[idioma serbocroata|croata]], [[idioma latín|latín]], e més tarde [[idioma alemán|alemán]], [[idioma checo|checo]], [[idioma eslobaco|eslobaco]], asinas como atras [[luengas eslabas]]. O rei Matías ye remembrato encara güei, en muitos relatos e cantas populars, como un gobernant muito intelichent e dreito.
 
Matías Corvín estió qui ordenó meter en garchola a lo [[boibot]] de Balaquia [[Vlad Ţepeş]] cuan li demandó aduya cuentra os otomans. Sin d'embargo Matías lo aduyó a recuperar o trono de Balaquia. [[Esteban o Gran]] de Moldabia atacó OngríaHongría dimpués de firmar a paz con Polonia, y en una batalla Matías fue ferito por tres sayetas e una lanza.
 
{{DEFAULTSORT:Matias 01 d'Ongria}}