Diferencia entre revisiones de «Oiratos»

Contenido eliminado Contenido añadido
Linia 4:
Os mongols ozidentals encomenzoron a estar una amenaza pa os intreses chinos enta a decada de 1430, años dimpués que Hongku ese benzito a os mongols orientals. En 1449 derrotan a os chinos en [[Shaanxi]], fan prisionero a lo emperador e se dedican a lo pillache en o norte de [[China]]. A meyatos d’o sieglo XV tamién atacan a lo [[Canato Chatagai]]. Sin d'embargo no creyarán un poder unificato e tienen disputas entre ellos. A la muerte d'o Can [[Esen]] (1455) os oiratos se troban dibiditos en cuatre tribus:
*Os [[choros]], en a bal d'o [[Ili]].
*Os [[khochozkhoxoz]], en a rechión d'Urumtoi.
*os [[derbez]], en a bal d'Irtich.
*os [[torgoz]], en Targobatai.
Linia 10:
Os chinos se pueden recuperar e recostruyen a [[Gran Muralla Chinesa|Gran Muralla]] a partir de 1474. Entre os Oiratos a branca d'os Choros ye a que prene mayor importanzia e més tarde serán conoxitos como "Dzungaros". En o sieglo XVI, enta 1620 se fan budistas lamaístas.
 
Resultato d'a luita entre choros e torgoz, os torgoz fuyen ta l'ueste e s'establexen en a Baxa Bolga chunto con fazions d'os [[khochozkhoxoz]] e [[derbez]]. En a Bolga serán conoxitos por os rusos como ''[[Calmucos|Kalmyc]]'' prenendo o etnonimo que fan serbir os turqueses (''Kalmuc''). En a primera metat d'o sieglo XVII os choros con base en [[Tarbagatai]] erichen un nuebo estato e prenen o nombre de Dzungaros. O can [[Baatur Contaichi]] (1634-1653) asegura as mugas ozidentals con os [[kazacos]]. En 1642 interbienen en o Tíbet e bi imposan a lo [[Dalai Lama]] como sobirán d'o país. Galdan, un fillo de [[Baatur Contaichi]] educato como lama en o [[Tíbet]] manda matar a los suyos chirmans e se fa con o poder en 1676 proclamando-se rei d'os choros e khochoz. Baxo a direzión de [[Galdan]] ocupan [[Caxgaria]] enta 1677 deponendo a lo can Ismail d’a dinastía [[Chatagai]]. Dimpués s’anecsionó [[Turfán]] e [[Hami]]. En a decada de 1680 os dzungaros atacoron a os khalkhas (mongols orientals), ocupando parte de lur territorio (1688). Os khalkhas rematan alineyando-sen con os Manchuz pa recuperar os territorios perditos. O sobirán manchut de China, [[Kangxi]] contraataca en 1696 e refusa a os dzungaros grazias a l'artillería, encara que no los derrota e continan resistindo. [[Galdan]] se suizida en 1697.
 
[[Tsewan-Rabdan]] prene o poder en 1697-1727, e mantiene o dominio dzungaro en Asia Zental. S'enfrentó a los rusos en a cuenca d'o Yenisei en [[1716]] obligando-los a retrozeder. Os Tibetans promozionan un nuebo [[Dalai Lama]], que os manchuz reconoxen e como reazión os dzungaros prenen e saqueyan Lhasa en 1717. A influyenzia china en o Tíbet encomienza en 1720 cuan a interbenzión manchut forachita a os oiratos. [[Galdan-Tsereng]] prene o poder en 1727-1745 s’enfrenta a los chinos pero en 1731 fracasa en o intento de benzer a los [[khalkhas]] y en 1732 en o intento de recuperar l’oasis de [[Hami]], (zentro de rutas d’o Turquestán oriental), perdito en 1697. A resistenzia dzungara dura dica 1745 cuan esclata entre ellos una crisis suzesoria en a que bi habió una rebuelta popular que posó en o poder a un lama, que beyó como se desfeba uno d’os alazez d’o Imperio Dzungaro: Os choros perdioron a echemonía sobre os atros pueblos oiratos: os [[derbez]] e os [[khochoz]]. O suzesor d’ixe lama no podió ebitar a independenzia de [[Caxgar]] e no podió resistir os ataques d’os [[manchuz]] en 1755-1757, que embadioron o país, derrotorons a os dzungaros y esterminoron a una parte important d’a poblazión. D’esta traza China torna a ocupar territorios d’Asia Zental como [[Caxgaria]]. Os chineses tornoron a estar presents en territorios d'[[Asia Zentral]] que abandonoron fa sieglos, son batizatos como [[Xinchiang]] (Nuebos confins).