Diferencia entre revisiones de «Ángel Sanz-Briz»

Contenido eliminado Contenido añadido
m robot Añadido: it:Ángel Sanz Briz
Sin resumen de edición
Linia 1:
[[ImageImachen:Placa en memoria de Ángel Sanz-Briz - 20071204.jpg|thumb|250px|Placa en memoria d'o [[diplomatico]] aragonés Ángel Sanz-Briz, qui salbó á bels mils de chodigos de l'Olocausto en Ongría en 1944. A placa la i caló o Conzello de Madrit en o portal d'a suya casa en a carrera Velázquez.]]
'''Ángel Sanz-Briz''' ([[Zaragoza]], [[28 de setiembre]] de [[1910]] – [[Roma]], [[11 de chunio]] de [[1980]]) estió un [[diplomatico]] [[Aragón|aragonés]], que en [[1944]] contribuyó á salbar as bidas de bels zinco mil [[chodigo]]s [[Ongría|ongaros]] d'entre l'[[Olocausto]], furnindo pasaportes españols, en primeras á os chodigos que alegaban tener orichen [[sefardita]], y más adebant, a cualsiquier chodigo perseguiu. Por ixos feitos, ye reconoixiu con o títol de [[Chusto entre as Nazions]].
 
== Biografía ==
Dimpués d'estudiar Dreito, dentró en a Escuela Diplomatica en 1933, rematando os suyos estudeos poco antes de prenzipiar a [[Guerra Civil Española]]. Dimpués d'o escomenzipio d'ista, s'enroló en as tropas franquistas. Rematada a guerra, otenió o suyo primer destín diplomatico, como Engargau de negozios en [[O Cairo]] ([[Echipto]]). En [[1942]], otenió o suyo segundo destín, poco dimpués d'o suyo matrimonio con adela Quijano, tamién como Encargau de negozios en a embaixada española en [[Ongría]], un Estau amanau ta l'[[Exe]], pero que no prauticaba as midas d'esterminio d'os chodigos que ya se yeran fendo en a resta d'a Europa ocupada por os nazis.<ref> J. Lacruz [http://www.periodicodelestudiante.net/noticia.asp?pkid=267 El ángel de Budapest]. Calendata d'aczeso: 2008. El periódico del Estudiante. El Periódico de Aragón. 2008.</ref> Manimenos, a tranquila bida de Sanz-Briz como engargau de negozios cambió de raso cuan Alemaña prenió o control d'Ongría, imbadindo o país en marzo de 1944. Sin embargo, la tranquila vida de Sanz-Briz como encargado de negocios cambió completamente cuando Alemania tomó el control de Hungría, invadiendo el país en marzo de 1944. Poco d'impués d'a imbasión, o propio [[Adolf Eichmann]] se tresladó ta Ongría ta superbisar os plans d'esterminio d'a comunidat chodiga d'o país (bellas 750.000 presonas).
 
== Aduya á os sefarditas ==
Indignau por os plans nazis, Sanz-Briz otenió d'o gubierno español o premiso ta furnir decumentos españols á os chodigos sefarditas que podese trobar y negoziar con as autoridaz ongaras (titeres d'o gubierno alemán), o treslau ta un puesto seguro de ditas presonas (en birtut d'un biello decreto de 1925 de [[Miguel Primo de Rivera]], que manimenos eba zircunduziu en 1931). Sanz-Briz protechió asinas as bidas de bels 5.200 [[chodigo]]s, fendo serbir a suya influyenzia y contautos (tamien os suyos diners, con qui sobornó á o ''gauleiter'' alemán) y tamién edifizios alquilaus con os diners d'a embaixada que rotuló como "Anejo a la legación española". Os metods que siguió los describió el mesmo en o libro ''Los judíos en España'' (''os chodigos en España''), de [[Federico Ysart]]:
 
{{citazita|Consiguié que o Gubierno ongaro autorizase a protezión por parte d'España de 200 chodigos sefarditas (...) Dimpués a faina estió relatibament fázil, as 200 unidaz que m'eban atorgau las torné en 200 familias; y as 200 familias se multiplicoron indefinidament, con o simple prozedimiento de no expedir garra salboconduto u pasaporte á fabor d'os chodigos qu e lebasen un numero superior á o 200.}}
 
Asinas, d'os 5.200 chodigos que podió salbar a suya bida, nomás bels 200 yeran d'orichen sefardita. Á finals de nobiembre de 1944, o gubierno español, dimpués d'a cayida de Budapest á mans d'o [[Exerzito Royo]], li ordenó d'albandonar o puesto y tresladar-se ta [[Suiza]]. [[Giorgio Perlasca]], un beterán italián d'a [[Guerra Zebil Española]], ziudadán español onorario, que eba estau aduyando á Sanz-Briz en as suyas fainas de protezión d'os chodigos, continó o suyo quefer fendo serbir decumentos d'identidat españols falsificaus por el mesmo, en os que delcaraba que yera o cónsul español en [[Budapest]]. Perlasca aconsiguió que os chodigos "españols" seguisen á salbo dica que o [[16 de chinero]] de [[1945]] os [[Unión Sobietica|sobieticos]] dentroron en [[Budapest]].
 
== Carrera posterior ==
Dimpués, Sanz-Briz continó a suya carrera diplomatica: os suyos destins estioron: [[San Francisco (Estatos Unitos)|San Francisco]] y [[Washington]] ([[Estatos Unitos|Estaus Unius]]), [[Lima]], [[Berna]], [[Bayona]], [[Guatemala]], [[Den Haag]], [[Bruselas]] y [[Pekín]] (1973, an que estió o primer embaixador español). En 1976 estió destinau ta Roma como embaixador d'España debant d'a [[Santa Seu]], an que morió l'[[11 de chunio]] de [[1980]].
 
O mesmo Sanz-Briz rezentó as zercunstanzias por as que podió salbar a bida de tantos chodigos á [[Federico Ysart]], qui lo deixó escrito en o suyo libro ''Los judíos en España'' (1973).
 
== Reconoiximiento ==
En 1991, o Museu de l'Olocausto [[Yad Vashem]] d'[[Israel]] premió a suya azión y reconoixió á os suyos ereus o títol de [[Chusto entre as Nazions]], inscribindo o suyo nombre en o memorial de l'Olocausto. En 1994 o gubierno ongaro li atorgó á títol postumo a Cruz d'a Orden d'o Merito d'a Republica Ongara.
 
Linia 27:
<references/>
 
== Enrastres esternos ==
==Enlaces externos==
 
*{{es}} [http://sefarad.rediris.es/textos/0sanzbriz.htm Españols debant d'a Shoa. A Lista de Sanz-Briz] en Sefarad.
Linia 40:
[[Categoría:Segunda Guerra Mundial]]
[[Categoría:Zaragozanos]]
[[Categoría:1910 (naxenzias)]]
[[Categoría:1980 (muertes)]]
 
[[ca:Ángel Sanz-Briz]]