|
[[Imachen:Escuain_garganta.jpg|right|thumb|200px|RasEs '''Colladas ó ''Congostos''Foratars d'Escuaín''' en o trangopas final suyo -'''OLo Frangón'''-, embistasembiestas dend'odende lo Mirador de [[Rebiella]].]]
[[Image:Start hand.svg|25px|Bariedaz dialeutals de l'Aragonés]] <small>'''Ista fualla ye escrita en [[Aragonés d'a balle de Tella|l'aragonés d'a balle de Tella]]'''.</small>
{{Sobrarbe}}
AsEs '''ColladasForatars d'[[Escuaín]]''' (también ditas '''''Congostos'' d'Escuaín'''; ''Gargantas de Escuaín'' en [[castelláncastellano]]) estánson as sulcadassulcatas que rod'o [[río Yaga]] bi ha esgarrapauesgarrapatas en a peña[[calsinera|penna calsinosacalsinera]] aá'l mancanto d'es lugarslucars d'[[Escuaín]] ye [[Rebiella]], eixinten baixando d'oa mallomontaña d'[[As Tres Serols]] per olo sudsur-este ent'adica la [[río Zinca|Zinca]], dintro aintro d'olo perimetro d'o [[Parque Nazional d'Ordesa ye d'as Tres Serols]].
FincanRallatas en a bersant sudsur d'a [[Sarra d'as Zucas|Siarra d'as ZucasSucas]], cuala liscual endiz que fa dela trestallolineya con d'a [[balballe de Pineta]] per lo lumo, ye enper ala man norte d'o mallo d'o [[Castiello Mayor]], que separa-las separa d'a [[balballe de PuertolasPuértolas]],. yPer perlo o nordnor-ueste, ala ''CollCollata de Bizeto'' ye raslas [[Sestrals]] trastallanen asparten las [[estiba]]s d'a ''Montaña SesaSensa'' en a cuenca d'a [[río Yaga|Yaga]] yen auna man e la cuenca d'o [[río Bellós|Bellós]] (''[[Garona]]'' d'[[BalBalle d'Añisclo|Añisclo]]) en la altra.
ALa [[Río Yaga|Yaga]] naixe prezisament astíen elas, en al'endreto 'lo 'Coll de'Cuello 'Bizeto'' (aá man de [[Tozal de San Bizenda|San Bizenda]]) per alo més chicolonachicolón d'ases suyassuyos brancasramals, ye nasprés tamién en a ''[[Cul de Gorrunduet]]'' -ó ''Gorrundué''- (dá'orichenl glazial, amantcanto d'o cubillarzillo de'lo Foratarruego) per l'autra.
Es foratars, l'uno tras l'altro ditos, son:
As '''colladas''', propiament ditas, son en iste orde:
*ALa '''ForadadaForadata d'a Selbeta''', que cullereculle ralo brancacamal que libranaixe d'oa CollCollata 'Bizeto (á 2007m2007 m d'altariaaltura). Per estar-ne ixa ala primera, ye rala una més aubiertaubierta de totas, ie fase'n ye ita á zarrar-se méspoquet zaradaá enpoquet midadica que s'arredolaye entá'l punto amanata á pasar ''ALa Balle de Sorripas'', alo sigüentesiguient colladaforato. ALo bechetazióncongosto d'isteéste congostobi yetiene frondosauna bechetazión bien berdiza, yque aganase torna de colors heterocheniasbistosas áen l'[[agüerro]].
*ALa '''''Balle'' de Sorripas''', continaziónu '''de lSorripes''', que ye el continno de la anterior, finca áen raa faldadagarra d'o [[Tozal d'o Basón]] (2151m2151 m) ye d'a ''Forqueta de Sorripas'' que en dizen. Alo rematanzapuesto dá'istan que remata este forato en colladaye esembocaito en a [[río Yaga|Yaga]] baixadera de ''Gorrunduet'', á amantman d'o '''PontPuent d'es Mallos'''.
*OLo '''Rallar d'o Puerto''', de parez muitomuit empinadasempinatas, que abaixafa rabaixar la [[río Yaga|Yaga]] d'a ''Cul de Gorrunduet'' ent'aenta la guazera d'es mallos. Ye iste unéste puesto muitobien espeutacularespetacular, aná oon lo río enzata rala debaixada á trabiésbaixata de gorgas profundasprefundas ye brinquesbrincos fustiosos. Només se-bi puedibi puet plegararribar per una senda lateral dend'odende lo PontPuent d'es Mallos, totalment peiatonalpeyatonal.
*ALa '''ColladaCollata d'es Mallos''', aná on chunen-se asbe chunen es dos brancascamals prenzipals d'a [[río Yaga|Yaga]]. Como rolo suyo nomenombre endica, aslas parez son cuasi berticals áper istaestas partiarresas d'o transectotranseto. Bi hahay, á mésdemés, un pont clamatoque en izen ''d'es Mallos'' que trascruzatrescruza rolo camín d'abantisantes no se faiganfaiga bifurcazionsla bifurcazión per l'alto d'o río. AstíT'astí acabaque aarriba la pista foristalforestal que bi plegapuyaba dende [[Escuaín]].
*'''O Frangón''', a zaguera d'as colladas que leba enta [[Escuaín]] y [[Rebiella]]. Dos zillos trancan a boca d'a bal per astí, ra ''Mandatuera'' per o sud y ro ''Zillo de Pallarals'' (''Zillo' Pallarals'' tanimientre siga dito per es locals) dend'a bersant d'[[Sarra d'as Zucas|as Zucas]]. Dimpués de Pallarals, fendo baixada, s'aubre ra cuenca ent'a bal de [[Tella]] en l'afluienzia d'es barranques de ''Sacos'' y ''Consusa''. ▼
==Flora y bechetazión d'Escuaín==
Ta més informazión sobre d'a flora y bechetazión d'es congostos d'Escuaín, beiga-se::
*BENITO ALONSO, José Luis (2006). '''''Catálogo florístico del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés)''''', Lleida: ''Col·lecció Pius Font i Quer'', nº 4. 391 pachinas. ''Institut d'Estudis Ilerdencs''. Deputazión de Lleida. 84-89943-88-5.
▲*''' OLo Frangón''', alo zaguerazaguer d' ases colladasforatos, que leba enta [[Escuaín]] ye [[Rebiella]]. Dos zillos trancan ala boca d'a balballe per astí, rala ''Mandatuera'' per olo sudsur ye rolo ''Zillo de Pallarals'' (''Zillo'dende Pallarals'' tanimientre siga dito per es locals) dend'ala bersant d'[[Sarra d'as Zucas|as ZucasSucas]]. DimpuésNasprés de Pallarals, fendo baixada, s' aubreubre rala cuenca ent'en a bal[[balle de [[Tella]] en l'afluienziao puesto on que afluyen d'es barranquesbarrancos de ''Sacos'' ye ''Consusa''.
[[Image:200.Valle de Tella.JPG|thumb|right|350px|La '''balle de Tella''' tal como se bei d'es arredols d'[[Escuaín]].]]
==Bibliografía==
*BENITO ALONSO, José Luis (2006), '''''Vegetación del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés)'''''. 421 pp + Mapa d'bechetazión 1:40.000, Zaragoza: ''Serie Investigación'', nº 50. Consello de Protezión dera Naturaleza d'Aragón. [[Gubierno d'Aragón]]. 84-89862-54-0.
== Enrastres externos ==
*{{es}} [http://http://reddeparquesnacionales.mma.es/parques/ordesa/index.htm Web ofizial d'o Parque Nacional d'o Ministerio de Medio Ambiente] (en [[castellán]])
*{{es}} [http://www.jolube.net Pachina de Fauna ye Flora d'o Parque Nazional d'Ordesa ye d'As Tres Serols] (en [[castellán]])
[[Categoría:Perineus]]
| 