Diferencia entre revisiones de «Pasau imperfecto d'indicativo»

m
sin resumen de edición
(asbelo intresants me parixen istos articlos de tiempos berbals)
mSin resumen de edición
{{Tiempos berbals}}
O '''Pasato Imperfeuto d'Endicatibo''' s'emplega pa endicar una aczión berbal pasata, pero bista en la suya durazión, ye dizir, en una unidat de tiempo que no ha rematato, sin importan cuan empezipió ni cuan remató.
 
O '''Pasato Imperfeuto d'Endicatibo''' s'emplega pa endicar una aczión berbal pasata, pero bista en la suya durazión, ye dizir, en una unidat de tiempo que no ha rematato, sin importan cuan empezipió ni cuan remató.
En aragonés s'espresa metendo dezaga la radiz una desinenzia -'''BA'''-, (-'''VA'''- en [[grafía SLA]]), e dimpués las desinenzias presonals:
 
En aragonés s'espresa metendo dezaga la radiz una desinenzia -'''BA'''-, (-'''VA'''- en [[grafía SLA]]), e dimpués las desinenzias presonals:
 
{| class="wikitable"
|}
 
A desinenzia presonal en a 1ª presona plural cambea ta ''-nos'' n'este e atros tiempos berbals: o [[pasato imperfeuto de subchuntibo]] e os condizionals, (que deriban d'o imperfeuto d'endicatibo). Ye notable tamién que as formas con -nos son tamién esdruxulas, n'un romanze que güei tiende a no pronunziar esdruxulos, pero que n'o pasato ne pronunziaba (como en ''[[Puértolas]]'').
 
== Orichen e barians ==
O pasato imperfeuto d'endicatibo en [[aragonés]] ye diferent aá como ye en idiomas bizins como [[castellano]] u [[catalán]]. Ye parexito aá como ye en [[italián]] e [[gascón]].
 
En [[ansotano|ansotán]] la primera presona d'este imperfeuto s'indica con una -i desinenzial, (''aduyabai'', ''debebai'', ''partibai''), feito que yera estendito en lo [[romanze nabarro]] d'a sozredolada d'[[Eslaba]] y en lo norte d'as [[Zinco Billas]].
 
En [[chistabín]] a primera presona s'endica con ''-abe'', ''-ebe'', ''-ibe'', feito que probablement se relazione con como ye güei en ansotán:
*''Cantavai'' > ''Cantave'' > ''Cantabe''.
 
Feito que ye lochico tenendo en cuenta que los diftongos decreziens [[latín|latins]] -AI- en aragonés se tornan -e-:
*''MAGIS'' > *''mais'' > ''més''
*''FORNAIRUS'' > ''Fornair(o)'' > ''Forner(o)''.
 
En charrars meridionals on la presión d'o [[castellán]] ye més gran, como l'[[ayerbense]] u [[estadillano]], l'imperfeuto d'a 2ª conchugazión se fa como en la 3ª, (''queriba'', ''debiba'').
 
A conserbazión d'a ''v'' en la 2ºª e 3ª conchugazions la consideran bels filologos como d'alcuerdo con una carauteristica d'a [[fonetica aragonesa]], on bi ha tendenzia aá la consonant oclusiba sonora latina como en ''remugar'', ''coda'', ''lexiva'', ( Aa ''v'' fricatiba ye a eboluzión d'a ''-B-'' interbocalica, que ya en [[aragonés meyebal]] pasó ta ''b'').
 
*PARTI-BA-M > Partiva > Partiba
Pa atros filologos ixa ''v'' u ''b'' s'ha recostruito fa pocos sieglos por analochía con a forma de la primera conchugazión e s'apoyan en que en [[aragonés meyebal]] no s'escribe.
 
Sin d'embargo como ya se sape los testos en [[aragonés meyebal]] no reflexaban de tot las trazas de la luenga charrata, sopre tot lo que yera muito diferent d'os idiomas bizins, y se troban forman con -eva u -iva ya en ''[[Razón feita d'Amor]]'', que ye de prinzipios d'o sieglo XIII, de forma aislata en atros testos, e mesmo en lo [[castellán d'a Rioxa meyebal|castellán rioxán]] con sustrato [[nabarroargonés]] que escribiba [[Gonzalo de Berceo]].
 
Tamién s'han documentato repuis d'imperfeutos en -''iba'' en lo [[castellán]] de sustrato aragonés u charrar [[charrar baturro]] que se charra en lo Nortenorte de [[Probinzia de Tergüel|Tergüel]], en [[caspolín]], [[chipranesco]] y en [[Enguerino|enguerín]].
 
[[Categoría:Tiempos berbals]]
22 677

ediciones