Diferencia entre revisiones de «Vall d'Estós»

La '''ball d'Estós''' (en [[aragonés]] cheneral '''bal d'Estós''') ye una d'leses balls secundaries que n'ixen laterals (dan sentíu norte-nortueste) dela [[ball de Benás]], recorrén-la el [[río Estós|riu Estós]], que ye afluyent de l'[[río Esera|Esera]] 3 km aigües t'alto dela bila de [[Benás]], dan tot en chunto á dintre d'el [[Parque Natural de Posets-Maladeta]].

Enta arribar-ie ye recomendau de caminar, surtín d'el ''cabo 'la bila'' que en diuendiu á'l llugar, que no ye altra cosa que'l puesto més alto d'el nucli de [[Benás]] (1140 m) per la carretera ó tammé per el ''camín d'els sacs''. El dito camín mos porte ta'l pont que cruse l'Esera poquets metros dimpués no se dixen les sagueres cases, e dimpués se drete enta la sentral idroelectrica de La Ruda, agon que bi-hai un pontet que cruse altrabegada enta'l canto de ponent. Ye per esta arresa que s'agafe una [[cabañera|cabanera]] (aixó ye, un camino per agon antes se pasaben els bestiars) e cuan se sigue prou mos trobem á'l canto d'el cámping Aneto e d'el pont e la [[Ermita de San Chaime|ermita]] de San Chaime (se diu que d'antes per aquí se pasabe n'el camín ribagorsano [[Camín de San Chaime|enta Santiago]], cuan els biachaires beniben deles balls de LuchónLuixón ó [[Bal d'Arán|Arán]] á trabés del puerto, e alabets le'n ba quedar el nom). Ye d'aixó agon se troben els camins d'els sacs e tammé la carretera.

La pista d'aquí t'alto comense á fer-se més dura, e les selbetes qu'aben acompañau el caminar p'els baquerisars comensen ara á fer-se més atapíus de [[fau]]s e [[abieto|abets]] que fan de beder coma s'está fén ya montaña ben alta. Ye á'ls bosquets estes, d'el paso 'la ribereta, agon se puede sentir, ó talment més defisil encara, beder garrabrenca [[Aurón|pabo montesino]] (''Tetrao urogallus''), que ye una d'leses [[aves|aus]] més destacades d'el [[Parque Natural de Posets-Maladeta|Parque Natural]].

Luego d'esta apresiasión, s'ha de recalcar que se trobe ben serqueta ya la ''font d'leses Corones'' que ye un puesto agon la chent l'agrada d'aturar-se á contemplar els paisaches. El ''[[esbarro|desbarre]] de Batisielles'' mos permit de baixar enta l'[[aigüeta de Batisielles]], que ye el saguero rechispoliar de tot el desaigüe d'els [[ibón|ibons]] que tiene per alto esta montaña ([[Ibón Gran de Batisielles]], [[Ibón Chico de Batisielles|Chico de Batisielles]], [[Ibón d'Escarpinosa|Escarpinosa]] e el [[Ibón de Perramó|Perramó]]). Els ibons de Batisielles son tammé una d'les excursions més famosas d'Estós, pos se troben á la plleta d'les agulles de Perramó, una recostera dela [[Tuca d'a Ixeya|serra dela Ixeya]], encabíu d'entre les tuques d'es [[Tuca deles Serisueles|Serisueles]] (2455 m) e d'[[Tuca d'El Tormo|El Tormo]] (2610 m) dan buenes embistes á l'alto de tot [[ball de Benás|Benás]].

De les [[Glera|lleres]] d'esta aigüeta t'alto se comense la cuesta dela ''Comangarsía'', á'l'alto dela dita se troben els pinars de [[Pín Negro|pino nero]] que marquen la linia de l'estrato subalpino. El paso d'el barranco d'el Pino ye ara enta debant la linia que s'ha de seguir, e forse de trabesar l'[[río Estós|Estós]] á la ''Cabana d'El Tormo'' p'els dos puestos que marquen ''sendas'' palanques. D'astí enta'l cubilar domine el paisache el chunto de praus que s'abe de tinre per l'altura (e sobre tot, l'uso baquerisero) que tene la ''Plleta d'el Tormo'', áen baixodixós d'el [[garrot (orografía)|garrot]] de ''La Gargallosa'' e el ''Molsero'', que parix que aguanten el [[Pico Perdiguero|Perdiguero]] fén la forsa contra la ball.