|ocupación = Compositor de música clasica
}}
'''Alessandro Stradella''' ([[Bolonia]], ([[Italia]]), enta 1643/44 - [[Chenova]], (Italia), [[25 de febrero]], [[1682]]), figura importánimportant en a escuela romana d'o [[sieglo XVII]], Stradella unió o suyo nombre a lo periodo historico d'a naixencia d'o melodrama, tot y que a suya producción, que supera a los 250 titols, estió fecunda y se refirió as óperasoperas y acciones scenicas, cantatas, motetes, serenatas a una u más voces, madrigals, ''canozonettas'' y oratorios.
== Vida ==
Quarto fillo de l'aristocrata modenesa Simona Garofoli y de Marcantonio Stradella, vicemarqués de Vignola, en o territorio d'os Estensis, se quedó huerfanopopiello enta [[1655]]. No se sabe con certeza a qui s'encomendó o cudiau d'o chicot Alessandro y con quí aprendió este os suyos primers rudimentos de mosica. Se sabe manimenos, que Stradella estió nino cantor d'os Florentinos y en os oratorios de Santo Marcelo, en a parroquia d'o SS. Crocefisso, y d'a Vallicella, en a Chiesa Nuova. En 1663 componió un motete, ''Care Jesu suavissime'', en honor a Santo Felipe Neri, per encargo de [[Cristina de Suecia]], dos anyos más tarde estiófue nombrau compositor a lo servizioservicio d'o gran condestable Lorenzo Onofre Colonna y d'a suya muller Maria Mancini, nieto d'o cardenal [[Giulio Raimondo Mazzarino|Mazzarino]], per o que podio entrar a formarfer parte delde l'ambient aristócrataaristocrata romano. Entre 1565 iy 1566 abandonóalbandonó Roma iy se tresladó aenta Venecia como part d'o a séquitocatafila d'os principes Colonna.
En esta ciudat levó a cabo as suyas primeras esperencias teatrals y escribió una chicota opera, ''[[Circe]]'', d'a quala se conservan dos versions distintas, tanto por o suyo texto como por a suya mosica. En totas dos versions existe un elemento caracteristico común, comcomo ye a referencia a Tivoli y a lo "Teatro delle Acque", d'a Villa Aldobrandini, an se creye tenió puesto l'enguero d'a óperaopera, en mayo de 1667, representación ofrida per Olimpia Alldobrandini u per o suyo fillo Benedetto Pamphili en honor d'o nuevo cardenal [[Leopoldo de Médicis]]. AlA o mesmo tiempo que esta obra d'inspiración mitolochica, Stradella componió os oratorios ''Susana'', con libreto de G.B. Giardini (1666) y ''Santo Gio Grisostomo'', con libreto de G. Lotti (1667), en os cuals s'aprecia perfectament o dominio tecnico y la fantasia inventiva d'o músico. En este periodo empecipió a amostrar-se tamién o temperamento estremadament vivaz y inspirau de l'artista, en contina busqueda d'aventuras amorosas, con los suyos correspondiens adulterios, riñasrinyas, duelos y bravatas de tot tipo, que caracterizaron a suya achitada vida.
== Diversas biografias ==
Los suyos biografos, empecipiando por a más ampliaampla y detallada, de Remo Giazotto ''(Vita die Alessandro Stradella'', Milán, 1963), recontan que o fogoso y inquieto músicmosico s'enamoró d'as cantantescantaires Pia Antinori y Giorgina Cesi, trató de quitar d'o convento a la florentina Elisabetta Marmorari, fuyió de Roma con Ortensia Contarini, muller d'o noble venezianoveneciano Vincenzo Michiely mancilló l'honor de Francesca Lomellini, muller d'un tal Giuseppe Garibaldo, consellero municipal de Génova, o que le condució a una muerte prematura quan nomás contaba 38 años d'edat, o [[28 de febrero]] de 1682, apunyalau por un espadachin a sueldo de Giovan Battista Lomellini, chirmán de Francisca.
La suya vida tumultuosa no impidió a que el músico dedicase a la suya actividat y colaborar con o libretista y escenógrafo Filippo Accialuoli, que, entre las temporadas 1671/72 i 1672/73, estió interpresario d'o primer teatro operistico romano, o Teatro Tordinona, construyiu per o conde d'Alibert. Entre estes dos anyos estió, amás, mayestro de capiella, i escribió prológos, intermezzos y arias pa cualques d'as operas representadas en o teatro, tals como ''[[Scipione Africano]]'' y ''[[Giasone]]'' de Cavalli, y ''[[Doriy Tito]]'', de Cesti. En 1673, quan Acciaiuoli cesó como interpresario d'o Tordinona, Stradella estiófue substituidosubstituyiu como mayestro de capiella por [[Bernardo Pasquini|Pasquini]] y [[Giovanni Antonio Boretti|Boretti]], y tornó a componer por encargo de quantas familias nobles.
Con motivo d'o jubileochubileu, en 1675 totz os teatros romanos, y o promero d'ells lo Tordinona, remanioron inactivos, por lo que Stradella s'entregó a composición de oratorios; a esta epoca perteneixen los oratorios ''Santa Pelagia'' (1675), pa Santo Marcelo, en a parroquia d'o SS. Crocefisso, y ''Santo Giovanni Battista'' (1675), pa l'ilesia d'os Florentinos, que gozaron de gran renombre en l'ambient musical d'a ciudat, an, manimenos, a figura d'o músicomosico trobaba cada vegada mayor enemistat entre os nobles y poderosos por culpa d'a suya vida desordenada y as suyas intrigas amorosas. Per esta razón, Stradella se veyió obligau a fuyir d'una ciudat a unatra (Venecia, Turín, GénovaChenova), encara que en quan trobaba cubillar y protección de familias aristocraticas y bien situadas, como sucedió en Turín, ciudat a la quala plegó en 1677, acompanyau d'Ortensia Contarini, y estiófue aculliu por la regenterechent Maria Giovanna de Nemours, dimpués que lo gran duque de Toscana le negase o permiso de residencia, a causa d'o suyo comportamiento, considerau inmoral y escandaloso. Ixo no impidió que, o [[10 de noviembre]] de [[1667]], Stradella estase abordau en Turín per dos espadachines plegaus dende Venecia, que le infirioron quatro puñaladaspunyaladas, los matonesmatons aconsiguioron refuchiar-se en casa d'o marqués de Villars, ambaixador de Francia, consellaus per l'ambaixador francés en Venecia. LaA regenterechent de Nemours tractó, en vano, d'arrestar a los dos esbirros, que aconsiguioron salir d'o territorio turinés, y que a suya fuga suscitó polemicas y intercambios de notas de protesta sobre o posible abuso d'as prerogativas diplomaticas.
== Personache problematico ==
Lochicament, Stradella estió un pesonache tamién incomodo pa os suyos protectors, dica o punto que, dimpués d'haber-se repuesto d'o suyo atentau, abióhabió d'abandonar Turín a primers de 1678 iy tresladar-se a GénovaChenova, an siguió componendo oratorios y mosica instrumental, entre as qualas destaca una serenata alegóricaalegorica, clamada ''Invenzione per un barcheggio'', que estiófue enguerada o [[4 de chulio]] de 1681, con motivo d'as vodas de Brignole Sale-Spinola, en GénovaChenova. Stradella, manimenos, no abandonóalbandonó o suyo desordenau modo de vivir entre amorios, chuegos d'azar y negocios extramusicalesextramusicals con amigos aventurers y sin escrupulosescruplos. En este ambient maturó o segundo atentau contra o músicomosico, que murió estando encara muito choven, victima d'una trama delictiva ixuplidada muito luego dimpués d'un escándaloescandalo resuelto por medio d'a intervención de poderosos personaches y o pago de fianzas.
== Las suyas obras ==
Amás d'as obras ya citadas, cal mencionar os oratorios ''Santa Editta, Vergine y monarca, regina d'Inghilterra'' (1666) iy ''Esther liberatrice d'o popolo ebreo'' (1673), iy as óperasoperas ''[[Il corispero]]'' (1673), en dos actos, con elementos serios y populars, ''[[Floridoro ovvero il Moro per amore]]'' (1677), dentres actos, ''[[A forza dell'amor paterno]]'' (1678), en tres actos que oscilan entre o drama y a comedia d'intriga, y ''[[Horatio Cocie sul mete-te]]'' (1680/81), dentres actos de sixantasisanta escenasscenas, con arias con acompañamientoacompanyamiento instrumental u emparadas por lo contino de dos violinesvriolins ''obligati'', con danzas y estrebillos instrumentals, basaus a vegadas en episodiso comicos populars. AEn zaguerszaguerías d'o [[sieglo XX]], se descubrió una nueva opera d'o compositor, ''[[Doriclea]]'', trobada en o Fichero d'a Basilica de Rieti, muito interesant per una diferenciación expresiva d'o mundo aristocrata y d'o d'a plebe, per no charrar de la mescla de motivos serios y comicos (esperreco común a quantos textos teatrals de Stradella) iy de bella caracterización psicolochica d'os seis personaches que intervienen en l'acción.
Pa comprender lo significau y valor d'este compositor, que desarrollódesembolicó a suya actividat, como tantos atros d'a suya epoca, en o sino d'as cortes palatinas y eclesiàsticaseclesiasticas, que constituyen os puntos de referencia obligaus d'a sociedat d'a Roma barroca, seràserá convenient estudiar o luengache musical de Stradella. En primer puesto cal subrayar a modernidat harmonica d'a suya mosica, que deixó d'estar ligada a los antigos modulos <<estaticos>>""staticos" d'o estilo eclesiàsticoeclesiastico y s'ubrió a una mayor variedad expresiva y a un sentiu rítmicoritmico más vivo en os suyos contrastes, a fin d'evidenciar millor lo <<''pathos''>> y o que yera definida como <<''ternura en mosica''>>. En este sentiu adquiere particular relevancia a cantata con acompanyamiento instrumental, que asume con Stradella a suya forma tipica, a traviés d'a versatil combinación de l'oratorio y d'o recitativo, y en l'achil fluidez d'o suyo estilo.
En ista mesma adrezadirección alcanzó resultaus encara más fecundos o napolitano [[Alessandro Scarlatti]], que, con as suyas cantatas, nos legó un inacorable tresoro d'invención melodica y d'elegant diseñodisenyo formal. Puede decir-se, como afirman los musicologos, que en Stradella <<''"ye agún mayor a variedat d'as arias; arias ubiertas, en as qualas a cada frase poetica corresponde una nueva frase melodica y a suya unidat corre a cargo de l'afinidat melodica, y arias zarradas en as qualas lo torno d'o texto a los concepos inicials conduz a una mención masmás u menos modificada d'os temas inicials"''>>. NaturalméntNaturalment, no faltan moments de rigidesa en as obras de Stradella, cuanquan prevale o sentiu de respeto a lo noble y a lo sacro, tal como imposan las normas compositivas d'a epoca, pero o temperamento más sincero y autentico d'iste artista se torna a trobar en as situacions musicals mésmás inmediatas y marcadas por una vena popular, como o ''Trespolo tutore balordo'', an a linea de canto s'adecua a la comicidad verbal y a lo rítmo rapido de l'acción.
A causa d'oa suyosuya innegable robustez polifónicapolifonica instrumental, han estau infravaloradas as sinfonias d'introdución de Stradella como las d'a cantata scenica ''Circe'' y d'a opera ''[[Horatio Cocle sul mete-te]]'', que, per vegada primera en o [[sieglo XVII]], incluyen o ''crescendo'' d'a orquesta. Stradella, por tanto, ye un músicomosico que ocupa un puesto muito preciso en o momento històricohistorico en que desenvolviódesembolicó a suya actividat, y as suyas composicions evidencian una sensibilidat tonal y contrapuntista brenca mediocre u limitativa, digna d'una vocación artistica d'extraordiaria vitalidat humana y estetica.
== Referencias ==
|