Diferencia entre revisiones de «Sufixo -iello»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m clean up, replaced: avance → abance using AWB
AraBot (descutir | contrebucions)
m clean up, replaced: asobén → a sobén (4)
Linia 3:
En latín ''-ĔLLU(M)'' yera un sufixo muito emplegau. En a evolución dende o latín t'as luengas romances peninsular os sufixos diminutivos ''-inho'', ''-ín'', ''-uco'', ''-ico'', ''-ito'', u en o caso aragonés ''-et'', han iu substituindo a os sufixos que derivan de ''-ELLUM''.
 
En o caso aragonés "-iello" se troba asobéna sobén lexicalizau, (''[[aniello]]'', ''[[dobiello]]''), por fer-se -et, -eta o més productivo.
 
== Usos medievals ==
Linia 14:
 
== Usos actuals ==
[[Imachen:2009-08-16 Puppy at Duke East 1.jpg|thumb|right|250px|A cría d'os [[Canis familiaris|cans]] ye a especie que más asobéna sobén se diz '''cadiello''', un uso lexicalizau d'o sufixo -iello.]]
Si en [[idioma latín|latín]] yera un sufixo muito usau, en o transcurso d'a evolución dende o latín enta l'aragonés fue perdendo terreno debant d'a cheneralización de l'uso d'o sufixo -et, y en as actuals parlas mes conservaderas como o [[aragonés benasqués|benasqués]] ha perdiu o suyo uso diminutivo<ref name=REFERENCEC>{{es}} [[José Antonio Saura Rami]]: ''Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas''. Gara d'Edizions, Institución Fernando el Católico, 2003</ref>, trobando-se lexicalizau. Devez i plegan usos diminutivos derivaus d'o latín ''-ELLU'' como [[castellanismos en aragonés|castellanismo]]s a traviés d'o suyo cognato ''-illo''.
Linia 23:
O sufixo ''-iello'' puet ir seguiu d'atros sufixos esdevenindo un [[infixos en aragonés|infixo]]. Un d'os sufixos que siguen a ''-iello'' mes a sobén ye o [[sufixo -ón]], dando a seqüencia ''-illón'' u ''-ellón''. En as [[Cinco Villas]] se documenta ''gordillón''<ref>{{es}} [[Fernando Romanos Hernando]]: ''Al límite. La pervivencia del aragonés en las comarcas del norte de Zaragoza''. Diputación de Zaragoza, 2003. p 203.</ref>. En [[aragonés chistabín|chistabín]] tenemos "vedellón" como derivau de "[[vediello]]".<ref name="FernandosChistabin">{{es}} [[Fernando Blas Gabarda|BLAS GABARDA, Fernando]] y [[Fernando Romanos Hernando|ROMANOS HERNANDO, Fernando]], ''Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano''; Gara d'Edizions. Zaragoza, [[2008]]. ISBN978-84-8094-061-0</ref> En atras variants d'aragonés documentamos ''gotillón'' y ''pobrillón''. [[Alwin Kuhn]] rechistra as parolas ''carguillón'' (en [[aragonés tensino|Lanuza]], contrastando con ''carguichón'' en [[aragonés benasqués|benasqués]]), ''[[cordillón]]'', ''[[esquillón]]'' y ''[[cermellón]]''/''[[cermillón]]''/''[[cernellón]]''/''[[cernillón]]''.<ref name="KUHNARAG">{{es}} [[Alwin Kuhn|KUHN, Alwin]], ''[[Der hocharagonesische Dialekt|El Dialecto Altoaragonés]]'' (traducción de l'orichinal de 1935); Xordica Editorial. Zaragoza, [[2008]]. ISBN 978-84-96457-41-6</ref> Manimenos ''esquillón'' como derivau d'''[[esquilla]]'' no ye un buen eixemplo d'este infixo porque ''esquilla'' ye un [[Goticismos en aragonés|goticismo]] amprau dende ''skilla'', sin relación etimolochica con o sufixo -iello.
 
En [[toponimia aragonesa]] un toponimo con estas seqüencias d'infixo y sufixo ye [[Castillón (desambigación)|Castillón]], u menos asobéna sobén [[Castellón (desambigación)|Castellón]].
 
Si o sufixo que sigue a ''-iello'' ye o [[sufixo -ello]] alavez puet esdevenir ''-il-'' u ''-el-'' como en [[Castelillo]], feito que o mesmo sufixo ''-iello''
Linia 34:
O [[infixo -at-]] tamién se troba en a toponimia con o diminutivo -iello (''[[Covatiellas]]'', ''La Covatiella'', ''La Poyatiella'').<ref name="TERUELTERRADO"/>
 
En a toponimia de l'[[Aragonés central]] trobamos asobéna sobén fosilizadas as variants con -ia-, -ch- u -t-, (''-iallo'', ''-iacho'', ''-iecho'', ''-iato'', ''-ieto''). As variants con diftongo -ia- se conservan millor en parabras femeninas, (''[[Lacuniacha]]''), por influencia d'a ''a'' de chenero femenín.
 
En a toponimia alto y meyo ribagorzana, podemos veyer toponimos con a variant ''-ieso'', (''Castieso''), mesmo en zonas a on huei se charra catalán (''Tosquiasa'' en [[Bonansa]]).