Diferencia entre revisiones de «Sufixo -iello»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
AraBot (descutir | contrebucions)
m clean up, replaced: avance → abance using AWB
Linia 3:
En latín ''-ĔLLU(M)'' yera un sufixo muito emplegau. En a evolución dende o latín t'as luengas romances peninsular os sufixos diminutivos ''-inho'', ''-ín'', ''-uco'', ''-ico'', ''-ito'', u en o caso aragonés ''-et'', han iu substituindo a os sufixos que derivan de ''-ELLUM''.
 
En o caso aragonés "-iello" se troba asobén lexicalizau, (''[[aniello]]'', ''[[dobiello]]''), por fer-se -et, -eta o més productivo.
 
== Usos medievals ==
Linia 21:
== Infixos derivaus de -iello ==
[[Imachen:233.Castejón de Sobrarbe.JPG|thumb|right|250px|Envista parcial de [[Castillón de Sobrarbe]], toponimo formau con a parola '''[[Castillón (desambigación)|Castillón]].]]
O sufixo ''-iello'' puet ir seguiu d'atros sufixos esdevenindo un [[infixos en aragonés|infixo]]. Un d'os sufixos que siguen a ''-iello'' mes a sobén ye o [[sufixo -ón]], dando a seqüencia ''-illón'' u ''-ellón''. En as [[Cinco Villas]] se documenta ''gordillón''<ref>{{es}} [[Fernando Romanos Hernando]]: ''Al límite. La pervivencia del aragonés en las comarcas del norte de Zaragoza''. Diputación de Zaragoza, 2003. p 203.</ref>. En [[aragonés chistabín|chistabín]] tenemos "vedellón" como derivau de "[[vediello]]".<ref name="FernandosChistabin">{{es}} [[Fernando Blas Gabarda|BLAS GABARDA, Fernando]] y [[Fernando Romanos Hernando|ROMANOS HERNANDO, Fernando]], ''Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano''; Gara d'Edizions. Zaragoza, [[2008]]. <small>ISBN978-84-8094-061-0</small></ref> En atras variants d'aragonés documentamos ''gotillón'' y ''pobrillón''. [[Alwin Kuhn]] rechistra as parolas ''carguillón'' (en [[aragonés tensino|Lanuza]], contrastando con ''carguichón'' en [[aragonés benasqués|benasqués]]), ''[[cordillón]]'', ''[[esquillón]]'' y ''[[cermellón]]''/''[[cermillón]]''/''[[cernellón]]''/''[[cernillón]]''.<ref name="KUHNARAG">{{es}} [[Alwin Kuhn|KUHN, Alwin]], ''[[Der hocharagonesische Dialekt|El Dialecto Altoaragonés]]'' (traducción de l'orichinal de 1935); Xordica Editorial. Zaragoza, [[2008]]. <small>ISBN 978-84-96457-41-6</small></ref> Manimenos ''esquillón'' como derivau d'''[[esquilla]]'' no ye un buen eixemplo d'este infixo porque ''esquilla'' ye un [[Goticismos en aragonés|goticismo]] amprau dende ''skilla'', sin relación etimolochica con o sufixo -iello.
 
En [[toponimia aragonesa]] un toponimo con estas seqüencias d'infixo y sufixo ye [[Castillón (desambigación)|Castillón]], u menos asobén [[Castellón (desambigación)|Castellón]].
 
Si o sufixo que sigue a ''-iello'' ye o [[sufixo -ello]] alavez puet esdevenir ''-il-'' u ''-el-'' como en [[Castelillo]], feito que o mesmo sufixo ''-iello''
Linia 38:
En a toponimia alto y meyo ribagorzana, podemos veyer toponimos con a variant ''-ieso'', (''Castieso''), mesmo en zonas a on huei se charra catalán (''Tosquiasa'' en [[Bonansa]]).
 
A variant en ''-iel'' ha deixau muito sinyal en a toponimia d'as tres provincias aragonesas: ''Castiel'', ''[[Castiel Fabib]]'', ''[[Cardiel]]'', ''[[Exatiel]]'', que no siempre se puet saber si son toponimos en aragonés u [[idioma mozarabe|mozarabe]].
 
En a Edat meya bi heba un [[sufixo -ello]] (u bella terminación asimilable) que se crei que yera diminutivo. N'esto se diferencia d'o suyo equivalent en castellán actual, ''-ejo'', que ye despectivo pero que deriva tamién d'o latín ICULU(M). En bell toponimo o sufixo ''-iello'' lo sustituyó, como ye o caso de [[Conchiellos]], que provién de ''CONCILIU(M)'' y que habió d'estar ''Conchellos''. Ye o caso tamién d'[[Alcanyicello|Alcanyiz de la Uerba]], que en os textos medievals s'escribe ''Alcanyicello'', ''Alcanyiciello'' u castellanizau como ''Alcanyicejo''.
Linia 51:
== Aspectos normativos ==
O sufixo ''-iello'' ye sustituito por o cognato castellán ''-illo'' en gran part de l'[[Alto Aragón]]. Por atra part historicament en aragonés s'han produeito confusions entre o sufixo ''[[sufixo -ello|-ello]]'' y o sufixo ''-iello''. Esto ha motivau que l'[[Academia de l'Aragonés]] establixca dos normas:
{{cita|Bellas voces que rematan con o sufixo '''-iello''', '''-iella''' (u tamién por desinencia etimolochica), han sufierto a castellanización enta la forma "-illo", "-illa"; se constata que se tracta de parolas diferents en cada parla local y que no existe denguna tendencia lexica concreta, sino un avanceabance mes d'a glotofachia. Se recomienda la grafía historica y propia d'istas formas: ''[[castiello]]'', ''[[cadiello]]'', ''[[auguatiello]]'', ''[[canciello]]'', ''[[corrotiella]]'', ''[[capiella]]'', ''[[corbella|corbiella]]'', ''[[espatiella]]'', ''[[morciella]]'', ''[[vetiella]]'', etc. En ocasions se troba formas populars, y mesmo historicas, que presientan una ultracorrección u asimilación de desinencia (como ''coniello'' u ''marabiella'') que no lis corresponde, por o que s'han de potenciar as formas etimolochicas documentadas: ''[[conello]]''/''[[conil]]'', ''[[marabilla]]'', etc...}}
 
== Referencias ==